Page 289 - 10. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

DAL
DALGALAR - YAY DALGASIGALAR - YAY DALGASI 3. ÜNITE 289
DALGA VE DALGA HAREKETININ GA VE DALGA HAREKETININ
DAL Atma: Anlık bir titreşimle oluşturulan kısa süreli dalga-
TEMEL B lara denir.
TEMEL BILEŞENLERIILEŞENLERI
Titreşim: Cisimlerin denge konumlarına eşit uzaklıktaki
Atmanın Ilerleme YönüIlerleme Yönü
iki nokta arasında gidip gelme hareketi yapmasıdır. Atmanın
Dalga : Esnek bir ortamda oluşturulan sarsıntı hareke- Atma verilen yönde ilerler-
tine dalga, bu sarsıntının esnek ortamda ilerlemesine ken atma üzerindeki nok-
dalga hareketi denir. Dalga hareketinde ilerleyen ortam taların yönü şekildeki gibi
madde değildir. Ilerleyen sarsıntı hareketi sonucunda İlerleme yönü olur.
oluşan enerjidir. Dalgalar enerji taşırlar.
Periyodik dalga: Esnek ortamda oluşturulan sabit fre-
Tanımlaranımlar
T kanslı dalgalara denir.
v (hız) DALGALARIN SINIFLANDIRILMASI
Tepe λ Tepe
(dalga boyu) Dalgalar;
y a y
a • Titreşim doğrultusuna göre dalgalar.
• Taşıdığı enerjiye göre dalgalar
Çukur λ Çukur
(dalga boyu) hertzYAYINLARI
olmak üzere iki grupta sınıflandırılırlar.
Dalga boyu (λ): Bir tam dalganın uzunluğuna denir. (Bir
A) Titreşim Doğrultusuna
tepe ile bir çukur tam dalgadır.) Ardışık iki dalga tepesi A) Titreşim Doğrultusuna Göre DalgalarGöre Dalgalar
ya da iki dalga çukuru arası uzaklık dalga boyuna eşittir. 1) Enine Dalgalar: Yayılma doğrultusu, titreşim doğrultu-

Periyot (T): Bir tam dalganın (tepe + çukur) oluşması için suna dik olan dalgalara denir.
EDİTÖR
geçen süreye denir. Birimi saniyedir.
2) Boyuna Dalgalar: Yayılma doğrultusu ile ilerleme
Frekans (f): Birim zamanda (1 saniyede) oluşturulan dal- doğrultusu birbirine paralel olan dalgalara denir.
1 1
ga sayısına denir. Birimi = = s =
−
1
saniye s
B) Taşıdığı Enerjiye Göre Dalgalaraşıdığı Enerjiye Göre Dalgalar
B) T
3
1 kilo hertz = 1kHz = 1000 Hz = 10 Hz 1) Mekanik Dalgalar: Yayılması için ortama ihtiyaç du-
6
1 mega hertz = 1mHz = 1�000�000 Hz = 10 Hz yan dalgalardır. Yay dalgaları, su dalgaları, ses dalgaları
• Periyot ve frekans arasındaki ilişki, ve deprem dalgalarıdır.
1
T = → T.f = 1 şeklindedir. 2) Elektromanyetik Dalgalar: Yayılması için ortama ih-
f tiyaç yoktur. Boşlukta yayılırlar. Lambadan yayılan ışık,
radyo dalgaları, X ışınları gibi.
Genlik (y): Bir dalga tepesinin ya da çukurunun denge
konumuna olan uzaklığına denir. Dalganın genliği dalga-
nın taşıdığı enerji ile doğru orantılıdır.
Genişlik (a): Bir dalga tepesinin ya da çukurunun uzun- YAY DALGASI
luğuna denir. Dalga boyunun yarısına eşittir. a = λ Yay dalgalarında hız, yayı geren kuvvete ve yayın kalın-
2
lığına bağlıdır.
Hız (v): Dalganın birim zamandaki yer değiştirmesine F v: hız (m/s)
denir. v = µ F: Yayı geren kuvvet (N)
X = v . t (Yol = hız x zaman) m kütle
µ=
uzunluk
λ = v . T (Dalga boyu = hız x periyot)

v hýz • Ince yayda oluşturulan atmalar hızlı, kalın yayda oluş-
λ= �Dalga boyu = �
f frekans turulan atmalar yavaştır.
v = λ . f (Hız = dalga boyu x frekans) • Aynı yaydaki atmaların hızı eşittir.