Page 335 - 10. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

K
KİMYASAL TEPKİMELERDE HESAPLAMALARİMYASAL TEPKİMELERDE HESAPLAMALAR 1. ÜNİTE 335
KİMYASAL HESAPLAMALAR Sınırlayıcı Bileşen Hesaplamaları
Sınırlayıcı Bileşen Hesaplamaları
• Kimyasal tepkimelerde; • Artan maddesi bulunan tepkimeler, girenlerden biri

› Girenlerin tamamı harcanmış ise tepkime artansız tamamen tükeninceye kadar devam eder. Tepkimede
tamamen tükenen maddeye sınırlayıcı bileşen denir.
› Girenlerin en az biri harcanmış ise tepkime tam
(%100) verimli olarak ifade edilir. • Hesaplamalar sınırlayıcı bileşen üzerinden yapılarak
• Denkleştirilmiş bir kimyasal tepkimedeki kat sayılar; • artan ve oluşan madde miktarları bulunur.

› Mol sayıları Girenlerin başlangıç mol sayıları denkleştirilmiş denk-
lemdeki kat sayılarına oranlandığında küçük değer
› Tanecik sayıları
bulunan sınırlayıcı bileşendir.
› Gazlar için hacimce
̛ Örnek: 2H (g) + O (g) → 2H O(s)
EDİTÖR YAYINLARI
2
2
2
oranı belirtir.
6 mol H ile 4 mol O gazları kullanılarak tam verimle
2
2
2
1N (g) + 3H (g) → 2NH (g) H O bileşiği elde edildiğine göre;
3
2
2
Mol a. Sınırlayıcı bileşen hangisidir?
sayısı 1 mol 3 mol 2 mol b� Hangi maddeden kaç mol artar?
Tanecik N tane 3N tane 2N tane ̚ Çözüm: Reaktiflerin başlangıç mol sayıları denklem-
sayısı A A A deki kat sayılarına oranlanırsa;
NŞA'da 22,4 L 67,2 L 44,8 L 6 4
hacim H 'de 2 = 3, O 'de 1 = 4 olur. Küçük değer bulunan H
2
2
2
• Kimyasal tepkimelerde hesaplama yapılırken; sınırlayıcı bileşendir.
2H (g) + O (g) → 2H O(s)
› Tepkime denklemi verilmemiş ise denklem yazılır 2 2 2
ve denkleştirilir. Başlangıç: 6 mol 4 mol -
› Mol sayısından faydalanılarak girenlerle ürünler Değişim: -6 mol -3 mol +6 mol
arasında bağlantı kurulur. Sonuç: - 1 mol 6 mol
› Bulunan mol sayısı; kütle, hacim gibi istenen nice- Sınırlayıcı Artan Oluşan
liğe çevrilir.
Yüzde Verim Hesaplamaları üzde Verim Hesaplamaları
Y
Denklemli Miktar Geçiş Hesaplamaları • Verim, bir tepkimede oluşan veya oluşması beklenen
Denklemli Miktar Geçiş Hesaplamaları
• Kimyasal tepkimede miktarı verilen maddeden denk- madde miktarıdır.
lem kat sayıları kullanılarak istenen maddeye geçiş • Kuramsal (teorik) verim, sınırlayıcı bileşene göre oluş-
yapılır.
ması öngörülen ürün miktarıdır.
̛ Örnek: C H O (k) + 6O (g) → 6CO (g) + 6H O(s) • Gerçek (deneysel) verim, gerçekleşen tepkimede olu-
2
2
6
6 12
2
tepkimesine göre 90 g C H O harcanırsa; şan ürün miktarıdır.
6
6 12
a. NŞA'da kaç L CO (g) oluşur? %Verim = Kuramsal Verim . 100
2
Gerçek Verim
b� Kaç g O harcanır?
2
2
4
4
2
c. Kaç tane H O molekülü oluşur? ̛ Örnek: CaF + H SO → CaSO + 2HF
2
denklemine göre 2 mol CaF ve aşırı miktarda
2
23
(H: 1, C: 12, O: 16, N : 6.10 ) H SO 'ün tepkimesinden 72 g HF elde ediliyor. Buna
A
4
2
m 90 göre tepkimenin % verimi kaçtır? (H: 1, F: 19)
̚ Çözüm: n C 6 H 12 O 6 = M A → n C 6 H 12 O 6 = 180 = 0,5 mol
C H O 6 + 6O 2 6CO 2 + 6H O ̚ Çözüm: Denklem kat sayılarına göre 2 mol
2
6 12
2
0,5 mol 3 mol 3 mol 3 mol CaF 'den 4 mol HF oluşmalıdır. Yani HF'nin kuramsal
verimi 4 moldür.
m → m = 4.20 = 80 g olur.
HF için; n =
m 3.22,4 3.6.10 23 = 1,8.10 24 M
3 = A
32 V = 67,2 L tane H O molekülü 72 g
m = 96 g 2 %Verim = 80 g .100 = %90