Page 7 - 5. SINIF TÜRKÇE DEFTERİM - GİRİŞ YAYINLARI

ÖZETİN ÖZETİ 1. BÖLÜM: SÖZCÜKTE ANLAM

ÇOK ANLAMLILIK

Q Tek başına bir anlam taşıyan ya da bir anlamı olmadığı hâlde cümlenin kuruluşuna katkıda bulunan ifadelere sözcük
(kelime) denir.
Q Cümlenin kuruluşuna katkıda bulunan geçiş ve bağlantı ifadeleri de birer sözcüktür.
5 Tek başına anlam taşıyan sözcükler: anne, yol, sınıf, uçurtma, yaşamak, koşmak, yürüyor...
5 Görevli sözcükler (Tek başına anlamı olmayan sözcükler): ve, ile, veya, ama, de, kadar, için...

5 Geçiş ve bağlantı ifadeleri: ama, fakat, ancak, lakin...
mıdır. GİRİŞ YAYINLARI
Q Bazen bir sözcük, kullanıldığı cümleye göre farklı anlamlar taşıyabilir. Aynı sözcüğün, cümlelere göre farklı anlamlarda
olmasına çok anlamlılık denir.

» “Çıkmak” sözcüğünün aşağıdaki cümlelerde kazandığı anlamları inceleyelim:

“Çıkmak” Sözcüğünün Kullanıldığı Cümleler “Çıkmak” Sözcüğünün Kazandığı Anlamlar

» Bu şairin hiçbir dergide şiiri çıkmamış. 5 Yayımlamak
» Bu kadar undan ancak bu kadar ekmek çıkar. 5 Elde edilmek

» Çok mutluydu çünkü oğlu hapisten çıkmıştı. 5 Kapalı bir yerden kurtulmak
» Öğretmen çıkar çıkmaz annesini görmeye gitti. 5 Bir meslek dalında okuyup yetişmek
» Bu kumaştan 38 beden bir elbise çıkar. 5 Yetecek ölçüde olmak

Çok anlamlılık; sözcüklerin gerçek (temel), terim ve mecaz anlamlı şekillerinin kullanılmasıyla oluşur. Sözcüklerin çok
anlamlılık özellikleri cümle içindeki kullanımlarına göre ortaya çıkar. Sözcüğün gerçek mi, mecaz mı yoksa terim anlamda
mı kullanıldığı cümledeki anlamından tespit edilir.

Gerçek (Temel) Anlam

Q Bir kelime söylendiğinde zihnimizde canlanan ilk anlama gerçek anlam denir. Gerçek anlam, kelimelerin sözlükteki ilk anla-

» O kuşun kocaman kanatları vardı. (Kuşlarda ve böceklerde uçmayı sağlayan organ)
Yukarıdaki cümlede geçen “kanat” sözcüğü, akla gelen ilk anlamı olan “Kuşlarda ve böceklerde uçmayı sağlayan organ.” anla-
mında kullanılmıştır. Dolayısıyla “kanat” sözcüğü bu cümlede gerçek anlamlıdır.

5 Aşağıdaki cümlelerde, altı çizili olan sözcükler gerçek anlamında kullanılmıştır.

» Kâğıtlar yanınca her tarafı duman kapladı.
(Tutuşmak) » Küçük çocuğun yüzü sararmıştı. (Başın ön bölümü)

» Yatak yumuşak olduğundan rahat uyudum. (Sert » Bugün hava oldukça soğuktu. (Meteoroloji ile ilgili
olmayan) olayların bütünü)

6 Giriş Yayınları / 5. Sınıf Türkçe