Page 363 - 6. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

SESİN YAYILMASI - SESİN FARKLI ORTAMLARDA FARKLI DUYULMASIAYILMASI - SESİN FARKLI ORTAMLARDA FARKLI DUYULMASI
SESİN Y 5. ÜNİTE 363
SESİN YAYILMASI • Ses dalgaları yayılırken ortamdaki madde ile et-
• Ses, taneciklerin titreşmesiyle oluşan ve dalgalar kileşerek enerjisini kaybeder.
hâlinde yayılan bir enerjidir. • Bu nedenle ses dalgalarının şiddeti kaynaktan
• Alçaktan uçan jet uçaklarının pencere camları- uzaklaştıkça azalır.
nı sarsması ya da hoparlörün çalışırken elimizi • Ses maddelerin titreşimi ile oluştuğundan dola-
titreştirmesi sesin enerji olduğunu kanıtlayan ör- yı yayılabilmesi için mutlaka maddesel bir ortam
neklerdir. gereklidir. Bu nedenle ses boşlukta yayılamaz.
• Tren rayındaki seslerin duyulması sesin katı or-
tamda yayıldığına, deniz içinde yüzen taşıtların
EDİTÖR YAYINLARI
motor sesinin su içinde duyulması sesin sıvı
ortamda yayıldığına yıldırım ve şimşek olayları
sesin gaz ortamda yapıldığına örnek olarak gös-
terilebilir.
• Katılarda tanecikler arası uzaklık az olduğu için
ses en hızlı, gazlarda ise tanecikler arası boşluk
• Ses üreten varlıklara ses kaynağı denir. fazla olduğu için en yavaş yayılır.
• Ses kaynakları çeşitli enerjiler sayesinde titreşir. • Ses havada saniyede ortalama 340 metre yol

• Ses kaynağı titreştiğinde kendine temas eden or- alır.
tam taneciklerini titreştirir. { Not: Sesin yayılma hızı; katı > sıvı > gaz
• Titreşen tanecikler etrafındaki diğer taneciklere şeklindedir.
çarparak onların da titreşmesini sağlar ve titre-
şim sonucu ses dalgaları oluşur. SESİN FARKLI ORTAMLARDA FARKLI
• Bir ses kaynağından çıkan ses dalgaları hava ta- DUYULMASI
neciklerinin sıkışıp seyrekleşmesine neden olur. • Ses kaynaklarının bulunduğu ortam sesin şidde-

tini etkiler.
• Sesin şiddetindeki farklılıklar sesin farklı duyul-
masına neden olur.
• İki misketi önce havada, sonra su dolu bir havuz-
da, en son masanın üzerinde birbirine vurarak çı-
kan sesi dinlediğimizde ses en iyi masa üzerinde
Sıkışan hava Seyrekleşen duyulacaktır.
tanecikleri hava tanecikleri
• Masa katı bir maddedir ve katılarda sesin yayıl-
• Ses dalgaları durgun bir suya atılan taşın oluştur- ma hızı daha fazladır.
duğu dalgalar gibi yayılır. • Ses kaynağı ve sesin yayıldığı ortam değiştikçe
• Ancak su dalgalarından farkı sesin sadece bir ses farklı işitilir.
yüzeyde değil, her yöne doğru yayılmasıdır. • Çevremizde; taşıtlar, müzik aletleri, hayvanlar,
rüzgar ve akarsular ses çıkaran varlıklara örnek
verilebilir.
• Farklı ses kaynaklarından çıkan titreşimlerin
farklı olması nedeniyle değişik sesler oluşur.
• Kaynaktan çıkan titreşim fazla olursa ince ses,
Su dalgaları Ses dalgaları az olursa kalın ses oluşur.