Page 59 - 8. SINIF DUBLEKS TÜRKÇE DEFTERİM

5. BÖLÜM: CÜMLENİN ÖGELERİ ÖZETİN ÖZETİ

YARDIMCI ÖGE Nesne (Düz Tümleç) NE? NEYİ? KİMİ?

Q Öznenin yaptığı, gerçekleştirdiği işten etkilenen ögedir. Yükleme sorulan “Ne?, Neyi?, Kimi?” soruları nesneyi buldurur.

» Kadın, masadaki meyve tabağını kırdı. (Kırılma eyleminden etkilenen “masadaki meyve tabağı”dır.)
» Bu yalılar , Boğaziçi hatıralarını saklar. (Neyi saklar?) » Ben elli senedir onu bekliyorum. (Kimi bekliyorum?)
özne nesne yüklem özne nesne yüklem
Q Nesneyi bulmadan önce mutlaka özneyi bulmamız gerekir. Çünkü cümlenin ögeleri bulunurken bu iki öge karıştırılabilir.

Q Nesne, ek alıp almama durumuna göre ikiye ayrılır:

Belirtili Nesne Belirtisiz Nesne

Q İsmin “-i” hâl ekini alan nesnelerdir. Yükleme “Neyi?, Q Yükleme yalın hâlde bağlanan, hiçbir hâl eki almamış nes-
Kimi?” soruları sorularak bulunur. nelerdir. Yükleme “Ne?” sorusu sorularak bulunur.
» Karşıdaki tepeleri kar tuttu. (Neyi tuttu?) » Aygül, yeni bir elbise almış. (Ne almış?)

Yer Tamlayıcısı Zarf Tamlayıcısı
YARDIMCI ÖGE YARDIMCI ÖGE
(Dolaylı Tümleç) (Zarf Tümleci)

Q Yüklemin bildirdiği işin, yargının gerçekleştiği yeri, Q Cümlede yüklemin bildirdiği işi ya da oluşu yer-yön,
yönü ve kişiyi bildiren ögedir. Yükleme sorulan “Neye?, zaman, durum, miktar, sebep gibi yönlerden tamam-
Neyde?, Neyden?, Kime?, Kimde?, Kimden?, Nereye?, layan ögedir. Yükleme sorulan “Ne zaman?, Nasıl?,
Nerede?, Nereden?” soruları yer tamlayıcısını buldurur. Neden?, Niçin?, Neyle?, Ne kadar?, Niye?, Kimle?, Kimin
için?” soruları zarf tamlayıcısını buldurur.
» Ormandan, köprüden, tepeden şimşek gibi geçti. (Nere-
den) » Yağmur yağınca içimi huzur kaplar. (Ne zaman)

» Bir kır bahçesinde oturdum. (Nerede) » Küçük asker, kahramanca ilerliyor. (Nasıl)
» Yarın halk kütüphanesine geleceğim. (Nereye) » İstanbul’a hızlı trenle gitti. (Neyle)
» Evin anahtarını Hayrullah Bey’e teslim ettik. (Kime) » Ayağını sakatladığı için gidemedi. (Niçin)
NEYE? NEYDE? NEYDEN? NE ZAMAN? NASIL? NEDEN?

KİME? KİMDE? KİMDEN? ... NİÇİN? KİMLE? NE KADAR? ...

NOT

Q “Aşağı, yukarı, içeri, dışarı, ileri, geri vb.” yer-yön bildiren sözcükler, ek aldıkları zaman zarf tamlayıcısı olmaz. Bu ifadeler hâl
eklerini aldıklarında yer tamlayıcısı olur.

» Arkadaşı seslenince dışarı çıktı. (Nere çıktı? zarf tamlayıcısı)
» Arkadaşı seslenince dışarıya çıktı. (Nereye çıktı? yer tamlayıcısı)

CÜMLE DIŞI Q Cümlede öge olarak herhangi bir görevi olmayan, yükleme sorulan sorulara yanıt vermeyen
UNSUR unsurlardır. Ünlemler, ünlem grupları, hitaplar, bağlaçlar, ara sözler cümle dışı unsurlar olarak
değerlendirilebilir.

Markaj Yayınları / 8. Sınıf Türkçe
MARKAJ YAYINLARI 59