Page 14 - 9. SINIF FİZİK DEFTERİM - GİRİŞ YAYINLARI

ÖZETİN ÖZETİ Ünite4: Enerji

İŞ POTANSİYEL ENERJİ (E )
P
Bir cisme uygulanan kuvvet doğrultusunda hareket ettirebilme Kütle Çekim Potansiyel Enerjisi
yeteneğine iş denir. Zeminden herhangi bir yüksek-

Net
F F likte duran cisimlerin sahip olduğu ÁÁF = ÁÁG
enerjiye denir. Yerden h yüksek- h
likte bulunan cisim yere göre kütle
x ∇
çekim potansiyeline sahiptir. Kütle- Yer (Yatay)
W F Dx sel çekim kuvveti cisim serbest bırakıldığında h yolu boyunca
İş Kuvvet Yer değiştirme cisim üzerine iş yapar. Cisim yere çarpıncaya kadar yapılan iş;
W = G. h kadardır. Potansiyel enerjiyi E ile gösterirsek;
(N.m) Joule (j) Newton (N) Metre (m) P
GİRİŞ YAYINLARI
İş = Kuvvet x Yer değiştirme W = F. Dx E = W = G. hDE = m.g.h olur.
P
P
Q İş skaler bir büyüklüktür. Hareket doğrultusuna dik olan
kuvvetler iş yapmazlar. Esneklik Potansiyel Enerjisi
Esnek cisimlerin sıkışmasından ya da uzamasından dolayı sahip oldukları
F kuvvetinin yaptığı iş; W = F. Dx
enerjiye denir. Esneklik potansiyel enerjisi yayın sıkışma veya uzama
F kuvvetinin yaptığı iş (ısıya dönüşen enerji): W = -F . x
S ısı S miktarı ile yayın kuvvete karşı gösterdiği dirence (yay sabitine = k)
Net kuvvetin yaptığı iş; W : (F-F ). x bağlıdır.
net S

ENERJİ x kadar sıkıştırılmış veya uzamış,

Q Enerji iş yapabilme yeteneğidir. W = DE'dir. Yapılan iş F k yay sabitli yayda depolanan
enerji değişimine eşittir. esneklik potansiyel enerjisi mik-
tarı;
Q Enerji skaler bir büyüklüktür. x
1
2
Q İş, enerji değişimi olduğundan enerji de iş birimi olan Joule E = k. x eşitliği ile hesaplanır.
(J) ile ifade edilir. P 2
Enerji Çeşitleri: Kinetik enerji, potansiyel enerji, kimyasal Sürtünmenin ihmal edildiği ortamlarda bir cismin bir düzene-
enerji, biyokütle enerjisi, güneş enerjisi, nükleer enerji, ısı ğin ya da daha geniş anlamda bir sistemin enerjisi yok olmaz.
enerjisi, ses enerjisi, elektrik enerjisi, elektromanyetik enerji, Başka tür enerjiye dönüşür. Bu durum enerjinin korunumu
rüzgâr enerjisidir. olarak adlandırılır. Bir cisim üzerinde iş yapılırken kinetik ve
Güç: Birim zamanda yapılan işe veya harcanan enerjiye güç potansiyel enerjilerin toplamına mekanik enerji denir.
E
denir. Sembolü: P Birimi: Watt P = = W E = E + E formülüyle gösterilir.
t t Mekanik P K
Kinetik Enerjisi (E ) Bir cismin ya da sistemin sadece kinetik veya sadece potansi-
K
Cismin hareketinden dolayı kazanmış olduğu enerjidir. Kinetik yel enerjisi olabileceği gibi her ikisi birden de olabilir.
enerji cisimlerin kütle ve hızına bağlıdır. E ile gösterilir. F = 0 ise (yerçekimi hariç) mekanik enerji korunur.
K
1 Net
2
Kinetik enerji E = mv formülü ile hesaplanır. Kinetik
K 2 Enerji Dönüşümlerine Örnekler:
enerji birimi Joule (j)'dür.
Rüzgâr türbinlerinde; Rüzgâr enerjisi → Mekanik enerji →
Q Cisimlerin hızları arttıkça kinetik enerji büyüklüğü hızın Elektrik enerjisi
karesi ile doğru orantılı olarak artar.
Dalga santrallerinde; Dalga enerjisi → Mekanik enerji →
Q Kinetik enerjideki değişim yapılan iş eşittir.
v v Elektrik Enerjisi
1 2
F F Nükleer Santrallerde; Uranyum çekirdeği enerjisi → Isı enerjisi →
Mekanik Enerji → Elektrik enerjisi
x ∇ Güneş Pillerinde; Güneş enerjisi → Elektrik enerjisi
1 2 1 2
DE = W DE = mv - mv = F . Dx'dir. Pillerde; Kimyasal enerji → Elektrik enerjisi
K K 2 2 2 1 net

62 Giriş Yayınları / 9. Sınıf Fizik