Page 10 - 9. SINIF KİMYA PARAGRAF - GİRİŞ YAYINLARI

4. ünite: MAddenin HÂLLeri PARAGRAF TESTI 1

1 Periyodik sistemin 1A grubunda olmasına rağmen ame- 3 Katı madde ısıtıldığında taneciklerin titreşim hareketi
tal olan hidrojen, evrendeki en hafif elementtir. Yalnızca artar. Katı madde belirli bir sıcaklığa ulaştığında, tane-
bir proton ve bir elektrondan oluşur. Normal koşullarda cikler arasındaki etkileşim kuvvetleri zayıflar ve öteleme
renksiz, kokusuz, tatsız, zehirli olmayan moleküler gazdır. hareketi yapan tanecikler birbirinin üzerinden kayarak
Ametal olan bu gaz, metal hâle gelir mi? Elbette gelebilir. sıvı hâle geçer. Maddenin katı hâlden sıvı hâle geçme-
Zaten bilim insanları da yaklaşık 80 yıl önce hidrojenin sine erime denir. Tersine, sıvı hâldeki madde soğutuldu-
metale dönüştürülebileceği öngörüsünde bulunmuşlardır. ğunda, birbiri üzerinden kayarak hareket eden tanecik-
O günden beri hidrojeni ametalden metale çevirmek için lerin etkileşim kuvvetleri artar. Sıvı hâlde iken öteleme
deneyler yapmışlar ve sonunda başarmışlardır. Yaptıkları hareketi yapan tanecikler belirli bir sıcaklıkta titreşim
deneyde hidrojeni atmosfer basıncının yaklaşık beş mil- hareketi yapar ve madde katı hâle geçer. Maddenin sıvı
yon katı olan 495 gigapascal basıncında, -270 °C’a kadar hâlden katı hâle geçmesine donma denir.
soğuttular. Bir düzeneğin iki ucundaki elmas parçaları ile Bu parçada aşağıdakilerden hangisinin gerçekleşme
GİRİŞ YAYINLARI
sıvı hidrojeni sıkıştırarak metal hâle geçmeye zorladılar. zamanı belirtilmemiştir?
Önce şeffaf moleküler katı bir madde oluştu. Daha sonra
bu şeffaf görünümü kaybedip siyah şeffaf olmayan bir hâl A) Taneciklerin titreşim hareketinin artması
aldı, sonra bir anda parlaklaştı. Hidrojenin metale dönü- B) Tanecikler arasındaki etkileşim kuvvetlerinin zayıfla-
şümü gerçek oldu. Elde edilen metalik hidrojenin miktarı, ması
insan saçının bir telinden daha azdır. Ancak zamanla üre- C) Öteleme hareketi yapan taneciklerin birbirinin üzerin-
tim miktarı yollarının artabileceği söylenmektedir. den kayarak sıvı hâle geçmesi
Bu metnin anlatımında aşağıdakilerin hangisinden D) Birbiri üzerinden kayarak hareket eden taneciklerin
yararlanılmıştır? etkileşim kuvvetlerinin artması
A) Tanık gösterme B) Tartışma E) Katı maddelerin ısıtılması
C) Betimleme D) Öyküleme
E) Benzetme

4 Sıvı madde ısıtıldığında taneciklerin öteleme hareketi
artar. Tanecikler arasındaki etkileşim kuvvetlerini yene-
2 Helyum gazı ya da sıcak hava ile doldurulmuş balon bilecek, belirli bir kinetik enerjiye sahip sıvı tanecikleri,
havada yükselir. Balonların yükselmesi gazların yoğun- sıvının yüzeyinden ayrılarak gaz hâline geçer. Madde-
luğu ve özellikleri ile açıklanabilir. Gazların sıkıştırılabilir- nin sıvı hâlden gaz hâle geçmesine buharlaşma denir.
lik, genleşme, yayılma ve düzensizlik gibi bazı özellikleri Tersine, gaz hâlindeki madde soğutulduğunda birbirle-
vardır. Bu özelikler gazların birçok davranışının nedenidir. rinden uzakta, rastgele hareket eden taneciklerin kinetik
Gazlar sıkıştırılabildiklerinden düşük sıcaklık ve yüksek enerjileri azalır ve birbirlerine yaklaşır. Tanecikler arası
basınç sıvılaşabilir. Gazlar sıcaklık etkisiyle genleşebi- etkileşim kuvvetlerinin artması sonucunda madde sıvı
lir. Katı ve sıvılara göre aynı hacimde daha az tanecik hâle geçer. Maddenin gaz hâlden sıvı hâle geçmesine
bulunduklarından gazların yoğunluğu katı ve sıvılara göre yoğuşma denir.
daha düşüktür.
Bu parçada aşağıdaki sorulardan hangisinin cevabı
Bu parçaya getirilebilecek en uygun başlık aşağıda- yoktur?
kilerden hangisi olabilir?
A) Sıvı tanecikleri gaz hâline nasıl geçer?
A) Helyum Gazı B) Taneciklerin öteleme hareketi ne zaman artar?

B) Gazların Genleşmesi C) Buharlaşma nasıl gerçekleşir?
C) Isınan Havanın Yükselmesi D) Birbirlerinden uzakta, rastgele hareket eden tanecik-
D) Gazların Yoğunluğu ler ne zaman birbirlerine yaklaşır.
E) Gazların Özellikleri E) Yoğuşma nasıl gerçekleşir?

Giriş Yayınları / 9. Sınıf Kimya 33