Page 153 - 9. Sınıf Türk Dili Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları

¦ MEKTUP / E-POSTA § 1533
15

Yeterlik Fiili: Bir fiilin sonuna “(-e) bilmek” fiili getirilerek oluşturulur. Eyleme “gücü yetme, başarma,
ihtimal” gibi anlamlar katar.

» Bu masayı ikinci kata taşıyabilirim. (taşımak - ebilmek)
» Bu soruları kendim çözebilirim. (çözmek - ebilmek)

» Birkaç gün içinde fırtına kopabilir. (kopmak - ebilmek)

N
NOTOT
y Yeterlik fiilinin olumsuz çekiminde “bilmek” fiili söylenmez. Ancak bu fiillerin olumsuz biçimi de
EDİTÖR YAYINEVİ
birleşik fiildir. Ayrıca yeterlik fiilinin olumsuzu ile basit fiillerin geniş zamanlı kipinin olumsu-
zunu karıştırmamak gerekir.

Yeterlik Fiili Basit Fiillerin Geniş Zaman Kipi
Olumlu - Olumsuz Olumlu - Olumsuz
» Gelebilirim - gelemem » Gelirim - gelmem
» Sorabilirsin - soramazsın » Sorarsın - sormazsın
» Koşabilir - koşamaz » Koşar - koşmaz

Tezlik Fiili: Eylemin çabucak, hemen, kolayca ve ansızın yapıldığını anlatır. Bir fiilin sonuna “(i) vermek”
sözcüğü getirilerek oluşturulur. Tezlik fiili bazı durumlarda cümleye hızlıca, apansız anlamlarının dışında
önemsememe, bir işi gelişigüzel yapma anlamları da katar.

» Bana bir bardak çay getiriver. (getirmek - ivermek)
» Kendini tutamayınca tüm sırlarımızı söyleyiverdi. (söylemek - ivermek)

» Minik adımlarıyla mutfağa doğru koşuverdi. (koşmak - ivermek)

Sürerlik Fiili: Eylemin bir süre devam ettiğini ya da devam edeceğini anlatır. Bir fiilin sonuna “(e) dur-
mak, (e) kalmak, (e) gelmek” sözcüklerinin getirilmesiyle oluşturulur.

» Giden her geminin ardından bakakalırım. (bakmak - ekalmak)
» Sen derslerine çalışadur, ben birazdan gelirim. (çalışmak - edurmak)
» Eskiden beri anlatılagelen birçok masal biliyorum. (anlatılmak - egelmek)

Yaklaşma Fiili: Fiilde anlatılan işin, oluşun yapılmasına çok az kalındığını, neredeyse gerçekleşeceğini
anlatır. Bir fiilin sonuna “(e) yazmak” sözcüğü getirilerek oluşturulur. Günlük hayatta çok sık bir kullanım
alanına sahip değildir.

» Yürürken ayağı kayınca düşeyazdı. (Neredeyse düşecekti) (düşmek - eyazmak)
» Kapıyı açık görünce korkudan öleyazdı. (Az kalsın ölecekti) (ölmek - eyazmak)
» Önündeki araca çarpayazdı. (Az kalsın çarpacaktı.) (çarpmak - eyazmak)