Page 150 - 9. Sınıf Türk Dili Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları

¦ §
15
1500 MEKTUP / E-POSTA
ÇEKİM EKLERİ

* Konumuz fiiller olduğundan yalnızca fiil çekim eklerini hatırlamamız yeterli olacaktır.

* Fiillere getirilen çekim ekleri yani fiil çekim ekleri şunlardır:
Kip Ekleri
Haber (Zaman) Kipleri: -yor, -(i)r / -(e)r, -ecek / -acak, -dı / -di, -mış / -miş

Dilek Kipleri : -a / -e, -sa / -se, -meli / -malı, -sın / -sin, -ınız / -iniz, -lar / -ler
Kişi Ekleri: -(ı)m / -(i)m, -(ı)n / -(i)n, -ız / -iz / -k, -sınız / -siniz, -lar / -ler
EDİTÖR YAYINEVİ
Ek fiiller: idi, imiş, ise

YAPIM EKLERİ

* Bir kelimenin anlamını ya da türünü değiştiren eklerdir. Yapım ekleri fiillerin türetilmesine yar-
dımcı olur. Türemiş bir fiil, en son hâliyle çekime hazır bir fiildir.

* Fiil türeten iki çeşit yapım eki vardır:

İsimden Fiil Türeten Ekler:

-a / -e: yaşa-, kana-, türe-, harca- -et: gözet-, yönet-
-al / -el: çoğal-, daral-, düzel-, azal- -da / -de: ışılda-, kıpırda-, gürülde-

-an / -en: boşan-, özen- -ık / -ik: acık-, birik-, gözük-

-ar / -er: başar-, ever- -l: küçül-, yüksel-, seyrel-, ufal-,
-la / -le: taşla-, gözle-, süsle- -ımsa / -imse: azımsa-, küçümse-, benimse-

-r: karar-, sarar-, bozar- -sa: garipse-, susa-, ıraksa-, önemse-

-laş / -leş: dertleş-, aklaş-, birleş-

Fiilden Fiil Türeten Ekler:

-a: tıka- -ıl / -il: atıl-, yorul-, sanıl-, bakıl-, yazıl-, sevil-

-ala / -ele: tepele-, kovala-, eşele- -ımsa / -imse: gülümse-, anımsa-
-(i)r / -(e)r: gider-, çıkar-, kopar-, düşür- -(ı)n: gezin-, sevin-, bilin-, görün-

-dar / -der: dönder-, aktar- -t: anlat-, beklet-, yürüt-, ağlat-
-dır / -dir: gezdir-, bozdur-, küstür- -(ı)ş: geliş-, atış-, görüş-, uçuş-, koklaş-

-ı / -i: kazı-, sürü- -ma / -me (olumsuzluk): gelme-, duyma-

* Fiiller yapı bakımından basit, türemiş ve birleşik fiiller olmak üzere üç başlıkta incelenir: