Page 123 - 9-sinif-telafi

122 CANLILAR DÜNYASI

• Bakterilerdeki pilus denilen yapılar yüzeye tu- Arkelerin bazıları zorunlu anaerobiktir ( oksijen- Amip: Yalancı ayaklarla hareket edebilen en
tunmayı veya birbirine tutunarak gen aktarımını siz ortamda yaşar). Bu arkeler karbondioksit ve tanınmış türlerdendir.
• Metan oluşturma arkelere ait bir özelliktir.EDİTÖR YAYINEVİ
sağlar. hidrojeni birleştirerek metan gazı oluşturur ve
• Hareketlerini genelde kamçı ile yaparlar. enerji elde eder. Metan gazı üreten arkeler batak- Sporlular : İnsanda sıtma hastalığına neden
• Organel olarak sadece ribozomları vardır. lıklarda, kirli sularda, termitlerin sindirim sistem- olan Plazmodyum malaria anofel cinsi dişi
• Bakterilerin DNA ları halkasal yapıdadır ve zar ile lerinde selüloz parçalayıcı olarak bulunur. Arke- sivrisinek ile taşınır, canlı yaşam döngü-
sünde eşeyli üremesini anofelde, eşeysiz
çevrili değildir. Ayrıca DNA dışında plazmit deni- ler çok sıcak ortamlarda, çok soğuk ortamlarda,
len DNA dan bağımsız çoğalabilen küçük ve hal- tuz oranı yüksek yerlerde, yanardağ bacalarında üremesini ise insan alyuvarlarında yapar.
kasal gen parçaları da bulunmaktadır. Bu yapılar yaşayabilir. Silliler: Silleri ile hareket eder ve besin bulur.
antibiyotiğe karşı direnç sağlar.
• Sıcaklık, kuraklık ve soğuk gibi olumsuz koşul- En bilinen türü Paramesyum dur. Büyük
ve küçük olarak iki tip çekirdek barındırır.
lara karşı hayatta kalabilmek için endospor oluş-
tururlar. Endospor oluşurken hücre kromozomu- Büyük çekirdek hayatsal olaylardan ve eşey-
nu kopyalar ve bir kopyasını dayanıklı duvar ile siz üremeden sorumlu iken, küçük çekirdek
çevreler. Olumsuz koşullar ortadan kalkınca su ise genetik çeşitliliği sağlama ve üremeden
Metan gazı bulunan
alarak yeniden çoğalır. Endospor bir üreme çeşi- ortamda yaşayan arkeler Aşırı tuzlu ortamda sorumludur. Genellikle tatlı sularda yaşar.
yaşayan arkeler
di değildir, bir yaşam şeklidir. (Metanojen Arkeler) (Halofil Arkeler)
• Hücre zarının sitoplazmaya doğru kıvrılmasıyla Algler: Tatlı ve tuzlu sularda yaşayabilen tek
oluşan mezozom, oksijenli solunumu yapan bak- PROTİSTLER hücreli veya çok hücreli, fotosentetik protist-
terilerde bulunur. Ökaryot canlı grubundadırlar. Bir hücreli olmakla lerdir. Fotosentezle ürettikleri besinleri ve
ARKELER birlikte koloni halinde yaşayabilen türleri vardır. oksijeni suda yaşayan canlılara verdiklerinden
• Prokaryot canlılardır. Beslenme ototrof heteretrof veya hem ototrof algler su ortamının birincil üreticileridir. Çok
hem heterotrof olabilir. Çoğalmaları eşeyli veya
• Hücre duvarları pseudopeptidoglikan yapılı ola- eşeysizdir. Hareketsiz olan türleri olabildiği gibi hücreli alglerde dokulaşma yoktur.
bilir.
yalancı ayakları, silleri ve kamçıları ile hareket
• Bakterilerin hücre zarında ester bağı varken ar- edenleri de mevcuttur. Cıvık Mantarlar: Organik maddeler bakımından
kelerde ester bağı yoktur. zengin yerlerde yaşar. Bu mantarlar sitoplaz-
Tatlı sularda yaşayanlarda kontraktil koful mev-
cuttur. malarında birden çok çekirdek taşır, hücre
• Bakteri ve ökaryotlardaki lipitler düz iken arke- duvarları yoktur ve amipler gibi yalancı ayak-
lerde dallanmıştır. Öglena: Kamçılı türlerden en iyi bilineni Öglena’dır. ları ile hareket ederler. Ayrıştırıcı organizma
Kloroplastı ile fotosentez yapabilir.
• DNA larında histon proteini bulunabilir. oldukları için madde döngülerinde görev alırlar.