Page 68 - 9. SINIF FAVORİ TARİH DEFTERİM

ÖZETİN ÖZETİ 4. ÜNİTE: İLK VE ORTA ÇAĞLARDA TÜRK DÜNYASI

İlk türk devletlerİnde güç ve yönetİm yapısı
Gücün Meşruiyet Kaynağı

Q Türklerde devleti yönetme yetkisinin kağana, Gök Tanrı Q Kut, kan yoluyla geçtiği için bütün hanedan üyeleri kağan
tarafından verildiğine inanılırdı. olma hakkına ve yetkisine sahipti.
Q Siyasi gücün meşruiyet kaynağının ilahiye dayandırıldığı bu Q Kağan ülkeyi idare eder, töre koyabilir ve gerektiğinde yar-
anlayış “Kut” olarak ifade edilmiştir. gılama da yapabilirdi.

Q Tanrı, Türk kağanına kut vererek hükümdarlık gücü ve yet- Hükümdarlık unvanları: Şanyü, tanhu, han, yabgu, ilte-
kisi bahşetmiştir. ber, idikut, erkin, ilteriş, ilbek, ilkağan ve kağan
Q Türklerde kağan olabilmek için Gök Tanrı tarafından kut Hükümdarlık sembolleri: Örgin (taht), davul, otağ (çadır),
verilmiş bir aileye mensup olmak gerekirdi. kotuz (sorguç), yarlığ (buyruk), kılıç, kama, kamçı, tuğ ve yay

Gücün Maddi Kaynakları

Coğrafi Yapı Soy Dayanışması

Q Orta Asya geniş bozkırlarla kaplı olup kışları çok soğuk, Q Sosyal ve ekonomik bakımdan dayanışma ve güvenlik
yazları ise genellikle sıcak ve kuraktır. ihtiyacı aileleri bir araya getirdi.

Q Bozkırın bu sert yapısı bölgede yaşayan Türkleri güçlü, Q İlk Türk devletlerinin kurulup güçlenmesinde soy daya-
dayanıklı ve savaş kabiliyeti gelişmiş bir toplum haline nışması önemli bir yere sahiptir.
dönüştürmüştür. Q Ailelerin (oguş) birleşmesi urugları (aile birliği), urugla-
Q Türkler bu coğrafyada konargöçer hayat tarzı sürmüş- rın birleşmesi boyları (ok), boyların birleşmesi budunları
tür. (millet), budun ise devleti (il) meydana getirirdi.

Askerî Güç Toprak ve Konargöçerlik
Q Atı çok iyi kullanan ve demiri işleyen Türkler, askeri Q Türk devletlerinde “Devlet halk için vardır.” anlayışı ege-
bakımdan bölgesindeki milletlere üstünlük sağladılar. mendi.
Q Türk ordusu, her an savaşabilecek durumda olan süva- Q Hükümdarların halkını doyurmak için en büyük maddi
rilerden oluştu.
dayanakları sahip olduğu topraklardı.
Q Türkler askerliği para karşılığı yapılan bir meslek olarak
görmezdi. Q Temel geçim kaynağı hayvancılık olan Türker yaylak ve
kışlak hayat tazı sürdüler.
Q Türk kağanı başkomutan olarak savaş sırasında ordu-
nun başında bulunurdu. Q İpek Yolu üzerinde büyük kazançlar elde ettiler.

Güç Paylaşımı ve Yönetim Organizasyonu

İkili Teşkilat Kurultay Ülüş veya Ülüg

Q Ülke yönetiminin doğu-batı Q Devlet işlerinin görüşüldüğü ve son sözün Q Pay, hisse, nasip ve kısmet
şeklinde ikiye ayrılmasıdır. hükümdarın söylediği bir danışma meclisidir. demektir.

Q Kağan doğuda otururdu. Q Kurultay üyelerine (hakan, hatun, aygucı, Q Tanrının Türk ülkesine eko-
Q Ülkenin batısı ise yabgu tigin, yabgu, boy beyleri, ordu komutan- nomik bir güç kazandırması,
unvanlı kardeşi tarafından ları) “toygun” adı verilirdi. kağanın da bunu adil bir
yönetilirdi. Q Kağanın olmadığı zamanlarda aygucı (baş- şekilde halka dağıtmasıdır.

Q Türk anlayışına göre doğu bakan) başkanlığında toplanırdı. Q Otlakların, avların ve gani-
kutsal sayıldığı için devletin Q Kurultay kararlarının uygulanmasını sağla- metlerin bölüşülmesi de bu
merkezi doğu kanadındadır. mak için ayuki denilen hükümet bulunurdu. ilke doğrultusunda yapılmıştır.

68 Markaj Yayınları / 9. Sınıf Tarih
MARKAJ YAYINLARI