Page 77 - 10_biyoloji_ogretmenin

KALITIMIN GENEL İLKELERİ 75
GENOTİP EŞEY TAYİNİ
ˇ XX – XY Yöntemi: Bu yöntemde cinsiyet belirlenmesi şu şekilde olur. İki tane X kromozo-
mu taşıyorsa dişi, bir tane X, bir tane Y taşıyorsa erkektir. İnsan, balık, böcek ve sirke
sinekleri örnek olarak verilebilir.
ˇ XX- XO Yöntemi: Çekirgelerde bu yöntemle cinsiyet belirlenir. İki tane X taşıyorsa dişi,
bir tane X kromozomu taşıyorsa erkektir. Y kromozomu yoktur. Y kromozomunun görevini
diğer kromozomlar yapmaktadır.
ˇ ZZ-ZW Yöntemi: Kelebek, sürüngen ve kuşlarda görülür. Bu canlılarda insanlardan farklı
olarak ZZ kromozomu taşıyan erkek, ZW taşıyan dişidir.
ˇ Haploit – Diploit Yöntemi: Bal arıları ve eşek arılarında kromozom sayısına bakılarak cinsi-
yet belirlenir. Bu canlılarda erkekler haploit (n), dişiler diploit (2n)’dir.
EŞEYE BAĞLI KALITIM

ˇ Eşeye bağlı karakterler X ve Y
Hemofili
kromozomunda bulunan genler YAYINEVİ
tarafından kontrol edilir. Ancak 3 Kısmi renk 2 Kulak kıllılığı
körlüğü
gonozom dediğimiz eşey kromo- Balık pulluluk
zomları sadece cinsiyeti belirle- Yapışık parmaklılık
yen genleri taşımaz aynı zaman- 1 X ve Y‛nin homolog
EDİTÖR
da vücut özelliklerini kontrol Tam renk bölgesi
körlüğü
eden başka genleri de taşır. 1 1 2 Y kromozomunun
Retinitis homolog olmayan
ˇ Gonozomlar ile sürekli olarak pigmentosa bölgesi
dölden döle taşınan bu genlerin 3 X kromozomunun
homolog olmayan
meydana getirdiği karaktere X Kromozomu Y Kromozomu bölgesi
eşeye bağlı karakterler denir.

ˇ Bu genler dişilerde X kromozomu üzerinde erkeklerde X, Y kromzomları üzerinde taşınır.
ˇ X kromozomu dişilerde homolog olduğundan tüm özellikler iki alelle belirlenir.
ˇ X ve Y kromozomları erkeklerde homolog değildir. Dolayısıyla bu kromozomların homolog
bölgesindeki özellikler iki alelle homolog olmayan bölgelerde tek alelle belirlenir.

X Kromozomuna Bağlı Kalıtım

ˇ X kromozomunda taşınan karakterler hem erkeklerde hem de dişilerde görülür.
Dişilerde iki, erkeklerde bir gen ile belirlenir.
ˇ Erkeklerde bir tane X kromozomu bulunduğu için bu karakterlerin erkeklerde görülme
olasılığı dişi bireylerden daha fazladır. Ayrıca X kromozomlarında bulunan bir özellik
baskında olsa çekinikte olsa erkeklerde tek başına fenotipte etkisini gösterir. Dişilerde
bu karakter çekinik ise kendini fenotipte gösterebilmesi için hem anneden hem babadan
bu genin aktarılması gerekir.