Page 73 - 10_edebiyat_ogretmenin
P. 73
ŞİİR 71
Koşmalar konularına göre şu türlere ayrılır:
ˇ Güzelleme: Aşk, hasret, ayrılık, doğa ˇ Koçaklama: Coşkun ve yiğitçe bir üslupla
sevgisi gibi lirik konuları işleyen koşma- savaş ve kahramanlık konularını anlatan
lardır. Güzelleme türünün âşık şiirindeki koşmalardır. Bu türün en önemli isimleri
en önemli temsilcisi Karacaoğlan’dır. Köroğlu ve Dadaloğlu’dur.
F On altıya karar verdim yaşını F Düşman geldi tabur tabur dizildi
Yenice sevdaya salmış başını Alnımıza kara yazı yazıldı
El yanında yıkar gider kaşını Tüfek icad oldu mertlik bozuldu
Tenhalarda gülüşünü sevdiğim Eğri kılıç kında paslanmalıdır
ˇ Taşlama: Bir kişi, olay ya da durumu ˇ Ağıt: Bir kimsenin ölümünden duyulan
eleştiren koşmalardır. Taşlama türünün acıları anlatmak için söylenen koşmalar-
divan şiirindeki karşılığı hicivdir. Taşla- dır. Ağıtlar toplumun tamamını etkileyen
malar, konularına göre satirik şiirlerdir. savaşlarda toplum adına da yakılabilir.
F Ormanda büyüyen adam azgını F Şafak söktü tan yerleri atıyor
Tren gelmiş acı acı ötüyor
Çarşıda pazarda insan beğenmez YAYINEVİ
Medrese kaçkını softa bozgunu Kardeşim şehit olmuş yerde yatıyor
Selam vermek için kesan beğenmez Ak elleri kızıl kana batıyor
Semai
EDİTÖR
ˇ Daha çok sevgi, aşk, ayrılık, doğa, güzellik gibi konuların işlendiği âşık tarzı halk şiiri nazım
şeklidir. Halk edebiyatı nazım şekillerinden semainin hece ve aruzla yazılan iki çeşidi vardır.
Heceyle yazılan semai, şekil açısından koşmaya benzer. Ancak koşmaya göre daha hafif ve
uçarı bir havası vardır. Hece ölçüsüyle yazılan semaide 4+4 duraklı 8’li hece ölçüsü kullanılır.
Semailerin şekil ve içerik özellikleri şunlardır:
ˇ Semailerin dörtlük sayısı koşmada olduğu gibi 3 ile 5 arasında değişir.
ˇ Kafiye düzeni koşma ile aynıdır. (aaab, cccb, dddb...)
ˇ Koşmadan farklı olarak kendine özgü bir ezgisi vardır.
ˇ Semailerde sevgi ve güzellik temaları başta olmak üzere doğa ve ayrılık temaları da ele
alınır.
F Arasam yâri bulurdum F Erisin dağların karı
Yolunda kurban olurdum Ben çekerim ah u zârı
Bir gün görmesem ölürdüm Kâdir Mevlâ’m gönder yâri
Gör neyledi zaman şimdi Gönül ister heman şimdi
Varsağı
ˇ Koşma nazım şeklinin özel bir ezgiyle söylenen haline varsağı denmektedir. Bu şiir şekli
Anadolu’nun güneyinde yaşayan Varsak Türkleri tarafından söylendiği için bu adla anılmaktadır.