Page 83 - 10_edebiyat_ogretmenin

ŞİİR 81

Müstezat

ˇ Müstezatın kelime anlamı çoğalmış, artmış demektir. Divan şiirinde edebiyat terimi olarak
ise özel bir nazım biçiminin adıdır.

Müstezatın şekil ve içerik özellikleri şunlardır:
ˇ Divan şiirinde müstezat, gazelin özel bir biçimidir. Uzun dizelerin her birinden sonra
birer kısa dize eklenmesiyle meydana gelir.
ˇ Kısa dizelere ziyade denir.

ˇ Uzun ve kısa dizeler kendi aralarında kafiyelidir.

F Ey şûh-i kerem-pîşe dil-i zâr senindir
Yok minnetin aslâ (ziyade)
Ey kân-ı güher anda ne kim var senindir
Pinhân ü hüveydâ (ziyade) YAYINEVİ

Kıt’a

ˇ Kıt’a; parça, bölük, cüz anlamına gelir. Kıt’alar genellikle dörtlük adıyla anılmaktadır. Ancak
EDİTÖR
unutulmamalıdır ki kıt’alar, beyitlerle kurulur ve iki beyit birleşerek hem ses hem de konu
bakımından uyum arz eder.
Kıt’anın şekil ve içerik özellikleri şunlardır:

ˇ Divan şiirinde daha çok iki beyitli kıt’alar yazılmışsa da bu nazım biçimiyle yazılmış
manzumelerin beyit sayısının otuza kadar çıktığı görülür. İki beyitten uzun olan böyle
kıt’alara kıt’a-i kebîre (büyük kıt’a) denir.
ˇ İki beyitten oluşan kıt’alarda uyak şeması aa - ba, uzun kıtalarda ise ab-cb, db-eb... şek-
lindedir. Uzun kıt’alarda matla beyti bulunmaz.
ˇ Kıt’alarda beyitler arasında, yani 4 dize arasında anlam birliği bulunur.

ˇ Kıt’alar çeşitli konularda yazılabilir. Kıt’anın konusu şairin herhangi bir konudaki düşünce-
si ya da yergisi olabilir.

F Her kimün var ise zâtında şerâret küfri
Istılâhât-ı ulûm ile müselmân olmaz

Ger kara taşı kızıl kan ile rengîn itsen
Tab’a tağyîr virüp la’l-i Bedahşân olmaz

Eylesen tûtîye ta’lîm-i edâ-yı kelimât
Nutkı insân olur ammâ özi insân olmaz