Page 109 - 12_biyoloji_ogretmenin
P. 109

BİTKİ BİYOLOJİSİ                                                          107

          »   Stomanın Açılması: Stomalar genelde gündüzleri açılır. Işık varlığında fotosentezle
             glikoz üretilir. Yine güneş varlığında stoma hücrelerine potasyum (K) pompalanır.
             Glikoz ve potasyum stoma hücrelerinde yoğunluk artışına neden olur. Bu durumda
             komşu epidermis hücrelerinden stoma hücrelerine su geçişi gözlenir. Hücrede turgor
             basıncının artmasıyla stoma hücresinin ince çeperi gerilerek stoma açılır.

          »   Fotosentez hýzýnýn artmasý ile gözenek hücrelerinde CO  miktarý azalýr. Bunun so-
                                                                2
             nucu hücrelerde pH yükselerek fosforilaz enziminin, niþastayý glikoza dönüþtürmesi
             sağlanır (niþasta suda erimediði için ozmotik deðeri yoktur). Oluşan glikoz molekülleri,
                                                  YAYINEVİ
             stoma hücrelerinde yoðunluk artışına neden olur. Bunun sonucu komþu hücrelerden
             stoma hücrelerine su girerek turgor basıncının artmasına, bu da stomanın açılmasına
             neden olur.

          »   Stoma açıklığından oksijen ve su buharý çýkar, karbondioksit girer.
          »   Stomanın Kapanması: Açılmanın tersine olaylarla stomalar kapanır. Akşam olunca
             fotosentez olayı durur ve bekçi hücrelerinde glikoz yoğunluğu azalır. Yine potasyum
             ve diğer çözünmüş maddeler bekçi hücrelerinin dışına pompalanır. Bu durumda komşu
             hücrelerin yoğunluğu artacağı için bekçi hücrelerinde komşu hücrelere su çıkışı olur,
             turgor basıncı düşer ve stomalar kapanır.
                      EDİTÖR
          »   Bazen de (CO  miktarý artýp, pH düþünce) glikoz niþastaya dönüþür. Bu durumda
                          2
             stoma hücrelerinde glikoz yoðunluðu azalýr. Sonuçta stoma hücreleri su kaybederek
             daha önce birbirinden uzaklaþmýþ olan kalýn çeperler birbirine yaklaþýr ve stoma
             açýklýðý kapanýr.

          »   Stomaların açılıp kapanmasında bazı çevresel faktörler de etkilidir.

          »   Topraktaki su miktarı yetersiz olursa gündüz açık olması gereken stomalar kapana-
             rak bitkinin su kaybı önlenmiş olur.

          »   Mezofil tabakası içindeki CO  derişiminin artması da sto-
                                      2
             maların kapanma nedenlerindendir.
          »   Gün ortalarında sıcaklığın yükselmesi solunumu hızlandıra-
             rak yaprak içinde daha fazla CO  birikimine neden olur. Bu
                                         2
             olay sonucu stomalar kapanarak su kaybı azaltılmış olur.
          »   Terleme: Suyun, stomadan su buharý halinde atýlmasý olup
             su buharýnýn stomadan çýkma hýzýna, rüzgar ve havanýn
             nemi etki eder. Terleme olayý ile kaybedilen suyun yerine
             bitkiye su giriþi gerçekleşir. Böylece hem bitkinin ısınma-
                                                                    Nişasta azalır, glikoz ar-
             sı engellenir hem de bitkiye suda çözünmüş minerallerin   tarsa stoma açılır. Gündüz
             girişi olur. Ayrıca terlemeyle bazı  metabolik atıklar da   fotosentezle glikoz üretile-
             bitkiden uzaklaştırılır.                                ceği için stoma açılır.
   104   105   106   107   108   109   110   111   112   113   114