Page 109 - 12_biyoloji_ogretmenin

BİTKİ BİYOLOJİSİ 107

» Stomanın Açılması: Stomalar genelde gündüzleri açılır. Işık varlığında fotosentezle
glikoz üretilir. Yine güneş varlığında stoma hücrelerine potasyum (K) pompalanır.
Glikoz ve potasyum stoma hücrelerinde yoğunluk artışına neden olur. Bu durumda
komşu epidermis hücrelerinden stoma hücrelerine su geçişi gözlenir. Hücrede turgor
basıncının artmasıyla stoma hücresinin ince çeperi gerilerek stoma açılır.

» Fotosentez hýzýnýn artmasý ile gözenek hücrelerinde CO miktarý azalýr. Bunun so-
2
nucu hücrelerde pH yükselerek fosforilaz enziminin, niþastayý glikoza dönüþtürmesi
sağlanır (niþasta suda erimediði için ozmotik deðeri yoktur). Oluşan glikoz molekülleri,
YAYINEVİ
stoma hücrelerinde yoðunluk artışına neden olur. Bunun sonucu komþu hücrelerden
stoma hücrelerine su girerek turgor basıncının artmasına, bu da stomanın açılmasına
neden olur.

» Stoma açıklığından oksijen ve su buharý çýkar, karbondioksit girer.
» Stomanın Kapanması: Açılmanın tersine olaylarla stomalar kapanır. Akşam olunca
fotosentez olayı durur ve bekçi hücrelerinde glikoz yoğunluğu azalır. Yine potasyum
ve diğer çözünmüş maddeler bekçi hücrelerinin dışına pompalanır. Bu durumda komşu
hücrelerin yoğunluğu artacağı için bekçi hücrelerinde komşu hücrelere su çıkışı olur,
turgor basıncı düşer ve stomalar kapanır.
EDİTÖR
» Bazen de (CO miktarý artýp, pH düþünce) glikoz niþastaya dönüþür. Bu durumda
2
stoma hücrelerinde glikoz yoðunluðu azalýr. Sonuçta stoma hücreleri su kaybederek
daha önce birbirinden uzaklaþmýþ olan kalýn çeperler birbirine yaklaþýr ve stoma
açýklýðý kapanýr.

» Stomaların açılıp kapanmasında bazı çevresel faktörler de etkilidir.

» Topraktaki su miktarı yetersiz olursa gündüz açık olması gereken stomalar kapana-
rak bitkinin su kaybı önlenmiş olur.

» Mezofil tabakası içindeki CO derişiminin artması da sto-
2
maların kapanma nedenlerindendir.
» Gün ortalarında sıcaklığın yükselmesi solunumu hızlandıra-
rak yaprak içinde daha fazla CO birikimine neden olur. Bu
2
olay sonucu stomalar kapanarak su kaybı azaltılmış olur.
» Terleme: Suyun, stomadan su buharý halinde atýlmasý olup
su buharýnýn stomadan çýkma hýzýna, rüzgar ve havanýn
nemi etki eder. Terleme olayý ile kaybedilen suyun yerine
bitkiye su giriþi gerçekleşir. Böylece hem bitkinin ısınma-
Nişasta azalır, glikoz ar-
sı engellenir hem de bitkiye suda çözünmüş minerallerin tarsa stoma açılır. Gündüz
girişi olur. Ayrıca terlemeyle bazı metabolik atıklar da fotosentezle glikoz üretile-
bitkiden uzaklaştırılır. ceği için stoma açılır.