Page 84 - 9_cografya_ogretmenin
P. 84

82                                                               DOĞAL SİSTEMLER
                   Yükselti Arttıkça                           Neden

           Sıcaklık azalır.                Troposfer yerden ışıma yoluyla ısındığı için
           Yer çekimi azalır.              Yerin merkezinden uzaklaştığı için
           Atmosfer kalınlığı ve yoğunluğu azalır. Gazlar yer çekiminin etkisi ile zeminde toplandığı için
           Nem azalır.                     Nem ağır olduğu için
           Basınç azalır.                  Atmosfer kalınlığı ve yoğunluğu azaldığı için
           Mekanik çözülme artar.          Sıcaklık farkı arttığı için

           Sıcaklık farkı artar.           Gazların yoğunluğu ve nem azaldığı için
           Bitki türü azalır.              Sıcaklık ve nem oranı azaldığı için

               ˇ  Sıcaklık Terselmesi: Özellikle kış günlerinde soğuk havanın çukur yerlerde birikmesi ile
              oluşur. Normalde gökyüzü, yeryüzünden daha soğuktur. Bazı kış günlerinde alt kesimler,
              üst kesimlerden daha soğuk olduğu için sıcaklık terselmesi adını almıştır. Hava kirliliğine
              neden olur.                         YAYINEVİ

                4. Denizellik ve Karasallık
              ˇ Bir bölgenin denize yakın ya da uzak olması (deniz etkisinden faydalanma oranı) iklimini
                      EDİTÖR
             etkiler. Denizler geç ısınıp geç soğur. Böylece deniz etkisi altında bulunan (denize yakın)
             yerlerde de hava geç ısınıp, geç soğur. Bir başka etkisi ise denizden esen rüzgârların kışın
             ılıtıcı, yazın serinletici etki yapmasıdır. Oysa deniz etkisinden uzak yerlerde hava çabuk
             ısınır çabuk soğur. Çünkü havadaki (atmosferdeki) nem oranı (atmosfer yoğunluğu) düşüktür.
             Denizden uzaklaş-tıkça yıllık sıcaklık farkları artar. Bu olaya karasallık denir.

          Denizellik ve Karasallığı Belirleyen Özellikler

             F
                Hava çabuk ısınıp, çabuk soğuyorsa karasal, geç ısınıp geç soğuyorsa denizel iklim
                şartları etkilidir.
             F
                Kış erken geliyor ve uzun sürüyorsa karasal, geç gelip kısa sürüyorsa denizellik etki-
                lidir.
                Yaz ve kış arasındaki sıcaklık farkı fazlaysa karasal, az ise denizellik etkilidir.
             F
             F
                Yıllık sıcaklık farkı fazlaysa karasal, az ise denizeldir.
                Atmosferdeki nem oranı fazla ise denizel, az ise karasaldır.
             F
                Yıl içindeki yağışlar yaz ve ilkbaharda toplanıyorsa karasaldır.
             F
                Yıllık ortalama yağış 500 mm kadarsa karasal, 500 mm fazla ise denizeldir.
             F
             F
                Bitki örtüsü bakımından zengin ise denizel, fakirse karasaldır.
             F
                Bitkiler geniş yapraklı ve her mevsim yeşil kalabiliyorsa denizel, iğne yapraklı ve
                bodur ise karasaldır.
             F
                Sıcaklık eksi değerlere iniyorsa karasal, eksi değerlere inmiyorsa denizeldir.
   79   80   81   82   83   84   85   86   87   88   89