Page 85 - 9_cografya_ogretmenin

DOĞAL SİSTEMLER 83

5. Kara ve Denizlerin Dağılışı
Karalar denizlere göre erken ısınır, erken soğur. Denizler ise geç ısınır, geç soğur. Bunun
sonucunda;
ˇ Kışın denizden karaya doğru esen rüzgârlar havayı ılımanlaştırırken, yazın havayı serinletir.

ˇ Kara ve deniz meltemleri ile muson rüzgârları oluşur.
ˇ Kuzey Yarım Küre’de en sıcak dönem karalarda temmuz iken, denizlerde ağustos, en soğuk
dönem karalarda ocak iken, denizlerde şubat olması kara ve denizlerin farklı ısınma özel-
liğinden kaynaklanır.
ˇ Kuzey Yarım Küre’de karalar daha fazladır. Bunun sonucunda;

F
Yıllık sıcaklık ortalaması Güney Yarım Küre’den 2-4 °C daha fazladır.
F
İzoterm eğrileri çok fazla girinti - çıkıntı yapar.
Yıllık sıcaklık farkı fazladır.
F YAYINEVİ

6. Nemlilik

EDİTÖR
ˇ Nem bir yerin fazla ısınmasını ve soğumasını önler. Sıcaklık dengesini sağlar. Nemliliğin
fazla olduğu bir yerde hava geç ısınır, geç soğur. Sıcaklık farkı az olur (Denizel iklimlerde
olduğu gibi). Nemlilik az ise; hava çabuk ısınır, çabuk soğur. Sıcaklık farkı fazla olur (Ka-
rasal iklimlerde olduğu gibi) . Yükseklere çıkıldıkça nem oranı azalır. Bu sebeple yüksek bir
yerde hava çabuk ısınır, çabuk soğur.

ˇ Kışın bulutlu gecelerde hava ılıktır. Sebebi yerin ısı kaybının azalmasıdır. Kışın havanın açık
olduğu günlerde hava ayaz yapar. Sebebi yansıma ile ısı kaybının fazla olmasıdır. Dünya’nın
en sıcak yeri Ekvator olması gerekirken nem azlığından dolayı dönenceler çevresi olmuştur.

7. Rüzgârlar

ˇ Kuzey Yarım Küre’de güneyden, Güney Yarım Küre’de de kuzeyden esen rüzgârlar, Ekvator
yönünden geldikleri için sıcaklığı artırır. Kutup yönünden gelen rüzgârlar ise, sıcaklığı düşü-
rürler. Bu durum enlem - sıcaklık ilişkisine örnektir. Denizden karaya doğru esen rüzgârlar
kışın ılıtıcı, yazın ise serinletici etki yapar. Karadan denize doğru esen rüzgârlar ise kışın
sıcaklığı düşürücü, yazın ise sıcaklığı yükseltici etki yapar.
ˇ Rüzgârlar, yer şekillerine bağlı olarak da sıcaklığı etkiler. Örneğin; karlı yüksek dağlardan
esen soğuk rüzgârlar sıcaklığı düşürür. Dağın denize bakan yamacını aştıktan sonra diğer
yamaçta alçalan, alçaldıkça her 100 m’de 1°C ısınan fön rüzgârları, estikleri yerlerde sı-
caklığı yükseltir ve tarım ürünlerinin de kurumalarına neden olur.