Page 98 - 9_cografya_ogretmenin

96 DOĞAL SİSTEMLER

Deniz Kara Deniz Kara
Gündüz (Deniz meltemi) Gece (Kara meltemi)
ˇ Vadiler ile dağlar arasında günlük ısınma farkından dolayı dağ ve vadi meltemleri oluşur. Günün
YAYINEVİ
ilk saatlerinde önce dağ yamaçları ısındığından buralar alçak basınç alanı, vadiler daha geç
ısındığı için yüksek basınç alanı durumundadır. Bu basınç farkından dolayı gündüzleri vadilerden
yamaçlara doğru vadi meltemleri eser. Geceleri ise bu durumun tam tersi olur ve dağlardan
vadilere doğru rüzgâr eser. Buna da dağ meltemleri adı verilir.

NOT
Meltem rüzgârları yağış getirmez, etki alanları dardır.

Dağ Dağ Dağ Dağ
Vadi Vadi
EDİTÖR
Gündüz (Vadi meltemi)
Gece (Dağ meltemi)
Föhn (Fön) Rüzgârları
ˇ Bir dağın yamacında yükselen hava
kütlesinin dağın arka yamacında alçal- Fön
masıyla oluşan rüzgârlardır. 3000 m. 15°
ˇ Hava kütlesi dağ yamacı boyunca yük- 2000 m. 20° 25°
selirken nemlidir. Yükseldikçe her 100 35°
metrede 0,5°C soğur. Bu nedenle hava 1000 m. 25°
kütlesi dağın zirvesine ulaştığında kuru
ve soğuk özellik taşır. Çünkü yüksel- Deniz
dikçe soğumuş ve nemini bırakmıştır.

ˇ Bu hava kütlesi diğer yamaç boyunca alçalırken sürtünme ve sıkışmanın etkisiyle her 100
metrede 1°C ısınır.

ˇ Bu rüzgârlar İsviçre Alplerinde en tipik şekliyle görülür. Ülkemizde ise Karadeniz ve Ak-
deniz kıyıları boyunca uzanan sıradağlarda rastlanır.

ˇ Fön rüzgârları kış mevsiminde karların erken erimesine ve çığ olaylarına neden olur. Yaz mev-
siminde ise ürünlerin erken olgunlaşmasını sağlar, havayı aşırı derecede kuruttuğu için bazen
bitkilere zarar verir. Fön rüzgârlarının insan sağlığına da olumsuz etkisi vardır.
ˇ Fön rüzgârına bakır sattıran veya kalaş da denilmektedir.