Page 8 - 10-sinif-odn-cografya-22

¦ §
18 18 DOĞAL SİSTEMLER

* Kaya ne kadar sert olursa aşınmaya karşı o kadar dirençli olur. Örneğin; bazalt ya da granit
gibi dirençli kayalar üzerinde daha dik yer şekilleri gelişirken, kum taşı ve marn gibi yumuşak
kayaçların bulunduğu sahalarda daha düz ya da basık şekiller oluşmaktadır.

* Vadi kenarlarında dirençli kayaların bulundukları yerlerde daha dik yamaçlar bulunurken, yumu-
şak kayaların bulundukları yerlerde daha az eğimli yamaçlar yer alır. Geçirimli kayaçlar içinden
suyun geçmesine olanak sağlar.

* Geçirimsiz kayaçlar ise suyun sızmasını engelledikleri için buralarda yüzeysel akış oldukça fazla-
dır. Kireç taşı, dolomit ve jips gibi eriyebilen kayaçların bulundukları sahada yer altı sularının
etkisiyle karstik şekiller gelişmektedir.

* Yer kabuğu içerisinde yer alan elementler bir araya gelerek mineralleri oluşturmaktadır. Mineral-
lerin katı halde bir araya gelmesiyle kayaçlar oluşmaktadır.

* Kayaçlar genellikle iki ya da daha fazla mineralin bir araya gelmesinden oluşur. Örneğin; granit;
kuvars, mika ve feldspattan oluşan bir kayaçtır. Bununla birlikte yalnız bir mineralden oluşan
kayaçlar da vardır. Kalker sadece kalsiyum karbonat mineralinden oluşmaktadır.
* Yer kabuğundaki kayaçlardan birçoğu milyonlarca yıl süren bir süreçle oluşmuştur. Ancak volka-
nik sahalarda püskürerek yeryüzüne çıkan lavlar atmosfer ile temas ederek kısa bir zamanda
katılaşıp volkanik kayaçları oluşturur.

* Katılaşım kayaçları, tarihi devirlerde insanlar tarafından kullanılmıştır. Volkan camı parçaları ok
ve mızrak ucu olarak, heykel ve konut yapımında kullanılmıştır.

* İç püskürük kayaçlar zemin kaplamasında, sünger taşı hafif olduğu için ısı yalıtımında kullanıl-
maktadır. Tortul kayaçlar, inşaat malzemesi (kireç taşı, alçı taşı) olarak, kömür ise ısınmada
kullanılmaktadır. Başkalaşım kayaçlarda mermer birçok mimari yapıda kullanılmaktadır.

TÜRKİYE’DE İÇ KUVVETLER VE İÇ KUVVETLERİN OLUŞTURDUĞU YER ŞEKİLLERİ

TÜRKİYE’DE DEPREMLER

TÜRKİYE DEPREM BÖLGELERİ
1. Derece Deprem Bölgeleri
2. Derece Deprem Bölgeleri
3. Derece Deprem Bölgeleri
4. Derece Deprem Bölgeleri
5. Derece Deprem Bölgeleri

EDİTÖR YAYINEVİ