Page 15 - Betonarme Bina Anatomisi

11 YIPRANMA VE
YAPILARDA
YORULMA,

YAŞLANMA

Betonarme binalar, zamanla malzeme aşınması, korozyon, su sızıntıları ve
hava koşullarının etkisiyle zayıflayabilir. Özellikle deniz suyu, nem ve asidik
yağmurlar, beton ve çelik donatının çürümesine yol açabilir. Yorulma ve/veya
yıpranma, bir binanın taşıyıcı elemanlarının zamanla yaşadığı bozulmalar ve
zayıflamalardır. Bu tür etkiler, binanın güvenliğini tehlikeye atarak zamanla
yıkılmasına veya büyük hasar görmesine yol açabilir. Yorulma ve yıpranma,
genellikle malzeme özelliklerinin zaman içinde değişmesi, aşırı yüklenme veya
çevresel etmenlerden kaynaklanır.
Yorulma ve yıpranma, genellikle zaman içinde malzemelerin özelliklerini
kaybetmesine ve taşıma kapasitelerinin azalmasına neden olur. Bu etkiler, özellikle
sürekli yüklenmeye, çevresel faktörlere, zemin hareketlerine ve malzeme kusurlarına
bağlı olarak birikir. Zamanla taşıyıcı elemanlar mikro çatlaklar, deformasyonlar ve
korozyonlar geliştirir. Eğer bu zayıflamalar göz ardı edilirse, binanın taşıma
kapasitesi düşer ve sonunda çökme veya yıkılma gibi büyük sorunlara yol açabilir.
Bu tür yıpranma süreçleri, düzenli bakım ve güçlendirme ile engellenebilir veya
yavaşlatılabilir.

1. Yorulma, Yıpranma ve Yaşlanma
Yorulma, bir malzemenin sürekli ve tekrarlanan yükler altında zayıflaması ve
sonunda kırılması veya deformasyona uğraması durumudur. Özellikle çelik,
betonarme ve diğer yapı malzemeleri, uzun süreli ve sürekli yükleme koşullarına
maruz kaldıkça dayanımını kaybedebilir. Depremler, rüzgâr etkileri veya mekanik
hareketler gibi faktörler, yapı elemanlarında yorulma etkisi yaratabilir. Yorulma etkisi,
binanın taşıyıcı elemanları (kolonlar, kirişler, duvarlar vb.) üzerinde birikerek,
zamanla mikro çatlaklar oluşturur. Bu çatlaklar giderek büyüyebilir ve taşıyıcı
elemanların dayanımını önemli ölçüde azaltabilir. Özellikle ağır taşıma, zemin
hareketleri veya deprem gibi dışsal etkenlerle birleşen yorulma, binanın çökmesine
neden olabilir.
Yıpranma, bir malzemenin veya nesnenin zamanla ve kullanım sonucu
dayanımını kaybetmesi, aşınması ve fiziksel olarak bozulması durumudur. Bu süreç,
genellikle sürekli kullanım, çevresel etkiler (sıcaklık, nem, kimyasal etkenler) veya
dışarıdan gelen etkiler (ağırlık, sürtünme, darbe vb.) sonucunda meydana gelir.
Yıpranma, bir malzemenin yapısal bütünlüğünü zayıflatır ve bu da onun daha az
verimli olmasına ya da daha kolay hasar görmesine yol açabilir.
Yaşlanma, canlıların biyolojik, fiziksel, psikolojik ve sosyal süreçlerin bir
araya gelerek organizmanın yaşam süresi boyunca meydana gelen değişimlerin
toplamıdır. Binanın veya yapı elemanının yaşlanması ise yapının zaman içinde
çeşitli dış etmenler ve kullanım sonucunda malzeme ve yapısal özelliklerinde
meydana gelen bozulma, aşınma ve yıpranma sürecidir. Bu süreç, binanın ömrü