Page 5 - 2024 jsps genel yetenek genel kültür hazırlık kitabı

ÜNİTE 1: TÜRKÇE

SÖZCÜKTE VE SÖZ 1.

ÖBEKLERİNDE ANLAM BÖLÜM

DATA YAYINLARI
SÖZCÜKTE ANLAM ● Köprünün ikinci ayağı bugünlerde dikilecek.
Ý Bir takım şeylerin yerden yüksekte durmasını sağ-
Belli bir anlamı olan; bir varlığı, bir durumu, bir hareketi layan dayanak, destek veya bunlardan her biri (Yan
ifade eden seslere sözcük denir. Sözcükler dilin işleyi- anlam)
şinde temel birimlerdir. Her sözcüğün bir anlamı vardır. ● Sırtında kendi boyu kadar bir küfe ile yol kenarında
Ancak sözcükler kullanıldıkları cümle içinde bazı anlam bekleyen bir çocuk…
hareketlilikleri gösterebilir. Bu yüzden sözcükler, anlam Ý Bazı canlılarda bel ve boyun arasındaki bölge
bakımından farklı başlıklar altında incelenir.
(Temel anlam)
● Dağın sırtında bulunan kaynak sularını ovaya indir-
SÖZCÜKLERİN ANLAM ÖZELLİKLERİ menin bir yolunu arıyordu.
Ý Dağların veya tepelerin üst bölümü (Yan anlam)
Gerçek (Temel) Anlam
Bir sözcüğün zihnimizde uyandırdığı ilk anlam, ilk çağrı- Mecaz Anlam
şıma gerçek (temel) anlam denir. Ayrıca gerçek (temel) Sözcüklerin gerçek anlamlarından tamamen uzaklaşa-
anlam, sözcüğün herkes tarafından bilinen ilk anlamıdır.
rak kazanmış oldukları yeni ve farklı anlamlara mecaz
anlam denir. Sözcükleri veya söz öbeklerini mecaz
X Örnek
anlamda kullanmadaki amaç, sözün etkileyiciliğini artır-
● Dağın zirvesine doğru tırmandıkça hava soğuyordu. maktır.
● Kâğıtlar katlanınca daha az yer kaplar.
X Örnek
● Ölüm bu kadar kolay mı sanıyorsun?
● Yanık sesiyle salondakileri ağlatmıştı.
● O kaçmalar, kovalamalar, kışkırtıcı hareketlerin hepsi
onda da vardı. Ý “Yanık” sözcüğü bu cümlede akla gelen ilk anla-
mından (yanmakta olan şey) tamamen uzaklaşa-
Yukarıdaki altı çizili sözcükler, aklımıza gelen ilk anlam- rak “duygulu, dokunaklı, acılı, etkili” anlamında yani
larıyla yani temel anlamlarıyla kullanılmıştır.
mecaz anlamında kullanılmıştır.
Yan Anlam ● Onunla aramızda tatsız bir olay yaşandı.
Ý “Tatsız” sözcüğü cümlede, akla gelen ilk anla-
Sözcüğün en yaygın kullanılan anlamından uzaklaşma- mından (lezzetsiz) uzaklaşarak “hoşa gitmeyen,
dan, bu anlama bağlı kalarak anlamını genişletmek ve can sıkan” anlamında kullanılarak mecaz anlamlı
güçlendirmek amacıyla kullanıldığı anlama yan anlam olmuştur.
denir.

X Örnek ŗ NOT
● Sevimli kedi bir tabak süt içti, yine de doymadı. ( Deyimler ve atasözleri genellikle cümlede mecaz
anlamlı olacak şekilde kullanılır.
Ý İsteği kalmayıncaya kadar yemek, açlığı kalmamak
(Temel anlam) ( İki elim kanda olsa da bu mektubu yazacağım.
● Yağmura doyan tohumlar yeşermeye başladı. ( “İki eli kanda olmak” deyimi “elindeki iş ne kadar
Ý Bir gereksinimi yeteri kadar karşılanmak (Yan önemli olursa olsun” anlamında kullanılan mecaz
anlam) anlamlı bir ifadedir.
● Sağ ayağının ucuyla kapıyı tıklattı. ( Ateş olmayan yerden duman çıkmaz, derdi babam.
Ý Bacakların bilekten aşağıda bulunan ve yere basan ( “Küçük de olsa birtakım belirtiler önemli olay-
bölümü (Temel anlam) lara işaret eder.” anlamında kullanılan bu atasözü
mecaz anlamlıdır.