Page 20 - 10_biyoloji_ogretmenin

KALITIMIN TEMEL İLKELERİ 2. ÜNİTE 54

KALITIM VE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK
KALITIMIN GENEL ESASLARI
ˇ Kalıtsal özelliklerin nesilden nesile aktarılmasına kalıtım, bunu inceleyen bilim dalına
ise genetik denir. Ebeveynlerden yavru bireye aktarılan özelliklere kalıtsal özellikler de-
nir. Bu özellikler canlılar arasında benzerlik ve farklılıkların oluşmasını sağlar.
ˇ Kalıtım ile ilgili ilk bilimsel çalışmaları 1860’lı yıllarda Gregor Mendel yapmıştır.
ˇ Canlılarda benzerlik ve farklılıkları belirleyen iki temel faktör vardır. Bunlar kalıtım ve
EDİTÖR YAYINEVİ
çevredir. Canlıların, anne ve babadan aldıkları özelliklerin birçoğu değiştirilemez. Çev-
re koşulları ile dış görünüşlerinde meydana gelen değişiklikler kalıtsal değildir.
ˇ Canlılarda bazı özellikler sadece genlerin etkisiyle ortaya çıkar. Örneğin kan grubu,
göz rengi, renk körlüğü, yapışık kulak memesi gibi özellikler sadece genler tarafından
kontrol edilir. Çevrenin hiçbir etkisi yoktur.
ˇ Canlılarda bazı özelliklerin ortaya çıkmasında ise sadece çevrenin etkisi vardır. Örneğin
hamile bir bayanın radyasyona maruz kalınca bir takım bozukluklara sahip yavrular
meydana getirmesinde kalıtımın etkisi yoktur.
KALITIM ILE ILGILI TEMEL KAVRAMLAR

Alel genler
Karakter: Bireyler arasında
farklılıklar gösteren, nesilden
nesile aktarılabilen özellikle-
rin her birine karakter denir.
Bezelyelerde çiçek rengi, to- A geni B geni
humun şekli örnek verilebilir

Kromozom: DNA ve prote- C geni D geni
inden oluşan, hücredeki yö- Lokus
netimi ve kalıtımı sağlayan Anneye ait kromozom Bir karakteri Babaya ait kromozom
yapılardır. belirleyen
gen çifti
Homolog Kromozom: Biri
anneden diğeri babadan ge-
len, şekil ve büyüklükleri aynı
olan, aynı karakterle ilgili gen- Homolog
leri taşıyan kromozomlardır. Kromozomlar

Gen: DNA üzerinde yer alan, belirli bir protein sentezi için şifre veren bölgeye gen denir.
Genler kalıtsal çalışmalarda harflerle gösterilir. Örneğin, A; Kahverengi göz rengi, a;
Mavi göz rengi

Alel gen: Biri anneden diğeri babadan gelen gen çiftlerine denir. Alel genler homolog
kromozomların karşılıklı bölgelerinde (lokuslarında) bulunurlar.
M Bir özellik üzerine aynı ya da farklı şekilde etki edebilirler. Alel genler bir anor-
mallik yoksa aynı kromozom üzerinde bulunmaz.
M Alel genler AA, aa, Aa şeklinde gösterilirler.