Page 7 - 5-sinif-bursluluk-konu

SÖZCÜKTE VE SÖZ

ÖBEKLERİNDE ANLAM

SÖZCÜKTE ANLAM ve solunum organı” dır. Bu cümlede burun kelimesi
“bazı şeylerin ön ve sivri bölümü” anlamında kulla-
z Kelimeler cümlede kullanım özelliklerine göre çeşitli nılmıştır. Dolayısıyla gerçek anlamıyla az da olsa bir
anlamlar kazanır. Şimdi bu anlamların neler oldu-
ğuna bir göz atalım: anlam yakınlığı vardır.

1) Gerçek (Temel) Anlam ' Ev ormana bakıyor.
' Yol ağzına bina yapmış.
z Gerçek anlam, bir kelimenin ilk anlamıdır. Yani bir
kelime söylendiğinde zihnimizde beliren ilk anlama ' İstanbul Boğazı bu akşam çok güzel.
gerçek ya da temel anlam diyoruz. 3) Mecaz Anlam
X ÖRNE
z Sözcüğün gerçek anlamından tamamen uzaklaşa-
z “Çocukları yeni aldığı sobayı görünce çok sevin- rak kazandığı yepyeni anlama mecaz anlam denir.
mişlerdi.” cümlesinde “soba” sözcüğünün gerçek
anlamda kullanılmıştır. Çünkü “soba” sözcüğü Mecaz anlam kazanmış bir sözcüğün gerçek anla-
hepimizin bildiği şekilde içinde yakılan ateşle ya mıyla hiçbir anlam yakınlığının kalmadığını unutma-
da elektrik gibi enerji güçleri yardımıyla dışına ısı malıyız.
yayan araç anlamında kullanılmıştır. X ÖRNE
z “Isırdığı elmanın tadı ağzında yayılırken kocaman z “Bu ince davranışıyla hepimizin sempatisini
gülümsedi.” cümlesinde tat sözcüğü gerçek anla- kazandı.” cümlesinde “ince” sözcüğü mecaz
mında kullanılmıştır. Çünkü “tat” sözcüğü ilk aklı- anlamda kullanılmıştır. Bu sözcüğün gerçek anlamı
mıza gelen şekilde cisimlerin dilimizde bıraktığı
duyum anlamında kullanılmıştır. “dar ve kalınlığı az olan, kalın karşıtı” dır. Ancak bu
cümlede ince sözcüğü gerçek anlamını tamamen
' Gökkuşağının renkleri hepimizi büyülemişti.
kaybedip “zarif, insanın sevgi ve sempatisini kaza-
' Elindeki kitabı kitaplığa bıraktı. nan” anlamında kullanılmıştır.
' Etrafı kaplayan duman gözlerini yaşartmıştı.
z “Bu kadar dişli rakip karşısında performansını
2) Yan Anlam merak ediyorduk.” cümlesinde “dişli” sözcüğü
mecaz anlamda kullanılmıştır. Çünkü “dişli” söz-
z Bir sözcüğün gerçek anlamından tamamen kopma- cüğü bu cümlede aklımıza gelen ilk anlamıyla değil
dan kazandığı yeni anlamlara yan anlam denir. Yan
anlamda sözcük, gerçek anlamından farklıdır ancak “güçlü, yenilmesi zor, sözünü geçiren” anlamlarında
kullanılmıştır.
tamamen uzaklaşmamıştır.
X ÖRNE ' Benim boş laflara karnım tok.
z “Masaya yüklenince masanın ayağı kırılıverdi.” cüm- ' Otel personeli bizi çok sıcak karşıladı.
lesinde “ayak” kelimesi yan anlamda kullanılmıştır. ' Çok acı günler yaşamıştı ancak yine de gelecekten
Çünkü ayak kelimesinin gerçek anlamı, bacakların umutluydu.
bilekten aşağısında bulunan ve yere basan bölü-
müdür. Bu sözcük, örnek cümlede her ne kadar 4) Terim Anlam
bu anlamda kullanılmasa da bu anlama bağlı ola- z Herhangi bir bilim, sanat ya da meslek dalıyla ilgili
rak “masanın yerden yüksekte durmasını sağlayan kavramları karşılayan kelimelere terim, bu kelime-
dayanaklardan her biri” anlamında kullanılmıştır. lerin taşıdığı anlama da terim anlam denir. Terim
z “Geminin burnu havaya kalkınca yolcular çok anlamlı kelimelerin belirli bir alana özgü olduğunu
korktu.” cümlesinde “burun” kelimesi yan anlamda unutmamalıyız. Ayrıca terim anlamlı kelimelerin
kullanılmıştır. Burun kelimesinin gerçek anlamı
“alınla dudak arasında bulunan, çıkıntılı koklama mecaz ve yan anlamlı şekilleri yoktur. Terimler, ger-
çek anlam kapsamında kabul edilir.

DATA YAYINLARI