Page 32 - 2024 5. SINIF BURSLULUK SINAVI KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINEVİ -

MADDENİN HÂL DEĞİŞİMİ FEN BİLİMLERİ

• Doğada maddeler katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç farklı hâlde bulunurlar.

• Bir maddenin ısı enerjisi alarak ya da vererek bir hâlden başka bir hâle geçmesine hâl değişimi denir.
Süblimleşme
EDİTÖR YAYINLARI
Isı alır

Erime Buharlaşma
Isı alır Isı alır
Isı verir Isı verir
KATI Donma SIVI Yoğuşma
Isı verir GAZ
Kırağılaşma

• Katı maddenin ısı alarak sıvı hâle geçmesine erime denir.

Örnek: Camın ateşte eritilerek şekil verilmesi, buzun zamanla su hâline geçmesi, Güneş’te kalan çikolatanın erimesi.
• Sıvı maddenin ısı alarak gaz hâline geçmesine buharlaşma denir.
Örnek: Açıkta bırakılan parfümün buharlaşması, tencereden suyun buharlaşması, ıslak çamaşırların kuruması.
• Katı maddeler ısı aldığında sıvı hâle geçmeden doğrudan gaz hâline geçmesine süblimleşme denir.
Örnek: Katı hâldeki naftalin topları dolap içinde süblimleşerek dolabın içini naftalin kokusu ile doldurması.
• Sıvı bir maddenin ısı vererek katı hâle geçmesine donma denir.
Örnek: Kutuplardaki buzullar, nehirlerdeki suyun üzerinin buz ile kaplanması, karın yağması.
• Gaz hâlindeki bir maddenin ısı vererek sıvı hâle geçmesine yoğuşma denir.

Örnek: Su buharının saat camına çarpması sonucu saat camının altında oluşan su damlacıkları.
• Gaz hâlindeki maddelerin ısı vererek sıvı hâle geçmeden doğrudan katı hâle geçmesine kırağılaşma denir.
Örnek: Kış aylarında araba camlarında, çimlerin ve ağaçların üzerinde bu kristallerinin oluşması.
• Madde erime, buharlaşma ve süblimleşme olaylarında ısı alır; yoğuşma, donma ve kırağılaşma olayları sırasında
ortama ısı verir.
• Erime, buharlaşma ve süblimleşme olayları gerçekleşirken ortam soğur.
• Yoğuşma, donma ve kırağılaşma olayları gerçekleşirken ortam ısınır.
• Sıvılar uzun bir süre ısıtılırsa buharlaşma giderek artar ve su içinde kabarcıklar görülür. Buharlaşmanın en hızlı oldu-
ğu bu duruma kaynama denir.

Buharlaşma Kaynama
• Her sıcaklıkta olur. • Belli bir sıcaklıkta olur.
• Sıvının yüzeyinde gerçekleşir. • Sıvının her yerinde olur.
• Sıvının sıcaklığı arttıkça buharlaşma hızı da artar. • Kaynama süresince sıvının sıcaklığı değişmez.
• Yavaş gerçekleşir. • Hızlı gerçekleşir.

Sık Sorulan Sorular - Az Verilen Cevaplar

Metallerin kalıplara dökülerek soğutulması Gaz hâlindeki iyotun soğuk ortamda direkt
Soru:
hangi hâl değişimine örnektir? Soru: katı hâle geçmesi hangi hâl değişimine ör-
nektir?
Cevap: Donma.
Cevap: Kırağılaşma.
Soğuk havalarda camların buğulanması han-
Soru: Altının yüksek sıcaklıkta sıvı hâle gelmesi
gi hal değişimine örnektir? Soru: hangi hâl değişimi olayına örnektir?
Cevap: Yoğuşma. Cevap: Erime.

141