Page 8 - 9-sinif-biyoloji-odn

6 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ

Büyüme ve Gelişme
F Canlılar yaşamları boyunca doğar, büyür, gelişir ve ölür.
F Hayvanlarda büyüme sınırlı iken, bitkilerde büyüme sınırsızdır. Gelişme, canlının
yaşamı boyunca geçirdiği değişikliklerin tümünü içerir.
F Bir hücrelilerde büyüme ve gelişme hacim ve kütle artışı ile olur.
F Çok hücreli canlılarda ise büyüme ve gelişme; çok sayıda hücre bölünmeleri ve
farklılaşmalarıyla gerçekleşir.
EDİTÖR YAYINEVİ
F Canlı, türüne özgü biçimde büyür ve gelişir. Örneğin; insanda zigotun bölünme-
ye başlamasından yetişkin bir birey olana kadar geçen süreçte milyarlarca hücre
oluşur ve farklılaşır.

Hareket

F Canlılar âleminin bütün üyeleri hareket edebilir.
F Tek hücreliler silleriyle ve kamçılarıyla; bitkiler Güneş’e yönelmeleriyle; hayvanlar
ise yer değiştirerek aktif hareket ederler.

Uyarılara Tepki
F Canlı varlıklar çevrelerinden gelecek uyarılara açıktırlar.
F Canlılar çevrelerindeki değişiklikleri algılar ve bunlara tepki gösterebilir. Bu tepkiyi
oluşturabilme yeteneği çeşitli tipteki almaçlar ile kontrol edilir.
F Almaçlar çevredeki uyarıları algılamayı sağlayan özel yapıdadır. Bu algılama ve
tepki oluşturabilme yeteneği organizmanın besin ve barınak bulmasında, kendisi-
ni korumasında yardımcı olur.
F Uyarılara verilen bu yanıtlar çoğunlukla organizmanın hareketi ile sonuçlanır.
Uyarı oluşturan etkenler ışık, ses, sıcaklık, basınç, kimyasal maddeler olabilir.
F Bitkilerde uyarı oluşturan etkilerden biri dokunmadır. Örneğin; küstüm otunun do-
kunmaya karşı yapraklarını büzmesi, dokunma uyarısına tepkisidir.

Uyum

F Canlılar yaşadıkları çevre koşullarına göre hayatta kalma ve üreme şansını artıran
kalıtsal özelliklere adaptasyon denir.
F Canlılar yaşadığı ortamın koşullarına uyum sağlayabilecek yeteneğe sahiptir. Bu
durum homeostatik (iç denge) tepki olarak bilinir.
F Değişik koşulların bulunduğu ortamda en uygun yeri seçmeye çalışır; şayet tam
anlamıyla uygun ortam bulamazsa, yapısal değişikliklerle (mutasyonların yardı-
mıyla) bu uyum sağlanmaya çalışılır.
F Canlı, uyum sağlayabileceği oranda hayatta kalma şansına sahiptir. Bu oran ise
kalıtsal yapı ile saptanmıştır. Bu sınırların dışındaki uyumlar ancak mutasyonlarla
sağlanabilir.