Page 126 - 10-sinif-biyoloji-beceri-temelli

● Besinlerdeki enerjinin üreticilerden tüketiciye 1. Azot Döngüsü:
doğru aktarılmasına besin zinciri denir. Atmosferdeki serbest azot
● Çok sayıda besin zincirinin bir araya gelerek oluş-
turdukları yapıya besin ağı denir.
● Besin zincirini oluşturan her bir beslenme basa-
mağına trofik düzey denir. 1. trofik düzeyde üreti-
ciler, 2. trofik düzeyde birincil tüketiciler, 3. trofik
düzeyde ikincil tüketiciler yer alır. Denitrifikasyon
● Besin zincirindeki her bir basamağı oluşturan can- Azot bağlayıcı bakteriler
lıların yapısındaki organik madde miktarına biyo-
DATA YAYINLARI
kütle (biyomas) denir.
Ekolojik Piramit (Besin Piramidi): Ekosistemde yer Amonyak Nitrat
alan canlıların enerji, sayı ve biyokütle faktörleri dik-
kate alınarak hazırlanan dikey dizilimdir. Nitrifikasyon
● Canlılar aldıkları enerjinin %10'unu bir üst basa- ● Azot canlılar tarafından direkt kullanılamaz.
mağa aktarır. Geriye kalan %90'lık kısmı ise meta- ● Atmosferdeki azotu canlıların kullanabilmesi için;
bolik aktivitede kullanır. Bu olaya %10 kuralı denir. 1. Bazı bakteriler atmosferdeki serbest azotu tutup
● Madde ve enerji kayıplarını gösteren dikey dizilime toprakta nitrat tuzlarına dönüştürerek canlıların
enerji piramidi denir. kullanmasını sağlar. Bu olaya biyotik azot fiksas-
yonu denir.
Üçüncül Tüketiciler 2. Yıldırım, şimşek gibi atmosferik olaylar sayesinde
AYRIŞTIRICILAR 10 J İkincil Tüketiciler azot toprağa geçer. Bu olaya abiyotik azot fiksas-
4. trofik düzey
1 J
3. trofik düzey
yonu denir.
Birincil Tüketiciler
100 J
2. trofik düzey Nitrifikasyon: Amonyağın bitkilerin kullanabileceği
-
Üreticiler (NO ) 'e dönüşmesi olayıdır.
3
1000 J
Besin Piramidi 1. trofik düzey Denitrifikasyon: Topraktaki nitrit ve nitrat tuzla-
rındaki azotun serbest azota dönüştürerek yeniden
Besin piramidinde aşağıdan yukarıya doğru çıkıldıkça; atmosfere verilmesi olayıdır.
Birey sayısı azalır. Biyokütle azalır.
Zehirli madde birikimi artar. Aktarılan enerji azalır. 2. Karbon Karbon Döngüsü
Döngüsü: Atık
Genellikle vücut büyüklüğü Enerji kaybı artar. gazlar
artar. Ekosistemde Fotosentez Solunum
canlı cansız
● Ekosistemde etkili olan türlere kilit taşı tür, deği- varlıklar ara-
şen çevre şartlarına bağlı olarak sayıları hızla sında karbo-
artan ve besin ağına zarar veren türlere istilacı nun dolaşma- Organk atıklar
tür denir. sına denir.
Biyolojik Birikim
● Fosil yakıtların tüketilmesi atmosferdeki CO mik-
2
Canlıların yedikleri besinlerle birlikte alınan bazı zehirli tarını artırarak küresel ısınmaya yol açmaktadır.
maddeler vücuttan boşaltım ya da sindirim yoluyla dışarı Dolayısıyla atmosferde CO miktarının artması,
2
atılır. Bazı maddeler ise vücutta parçalanmaz ve değişik yeryüzünden geriye yansıyan ısının tutulmasına
dokular içerisinde birikir.
yol açarak sera etkisine neden olur.
● Alt trofik basamakta bu zehirli maddeler besin
zinciri yoluyla üst basamaklara aktarılır. Zehirli 3. Su Döngüsü: Yoğunlaşma
maddeler üst trofik basamaklarda daha yoğun Yeryüzünün 3/4'ü
hale gelir. Bu olaya biyolojik birikim denir. sularla kaplıdır. Terleme
Buharlaşma
● Biyolojik birikimin en fazla ve en yoğun olduğu Bütün canlılar için Yağışlar
basamak besin zincirinin son basamağıdır. yapısal ve işlevsel
öneme sahiptir.
MADDE DÖNGÜLERI VE HAYATIN Okyanus, deniz Yer altı su Yeryüzü
SÜRDÜRÜLEBILIRLIĞI gibi su kütleleri kaynakları su kaynakları
Maddelerin ekosistemdeki dolaşımına madde döngüsü buharlaşarak ve diğer canlıların solunum ve terleme
denir. olayları sonucu suyu atmosfere verir. Yağışlarla tek-
rar yeryüzüne ulaşır.

124