Page 9 - 10. SINIF KİMYA ÖĞRETEN PARAGRAF - GİRİŞ YAYINLARI

4. ünİte: KİMYA HeR YeRDe PARAGRAF TESTİ 1

1 İnsanoğlu var olduğu günden beri kişisel bakımına önem 3
vermiş, suyla kirlerinden arınmaya çalışmış ve tesadüf ◆ Bitkisel veya hayvansal yağların NaOH veya KOH gibi
eseri keşfettiği malzemeleri temizlikte kullanmaya başla- kuvvetli bazlarla tepkimesi sonucu elde edilen yağ
mıştır. Eski bir Roma efsanesine göre insanlar yaktıkları asidinin tuzuna sabun denir. Bu olaya sabunlaşma
ateşlerin külleri ile çeşitli nedenlerle kestikleri hayvanla- denir. Tepkimede NaOH kullanılırsa katı sabun, KOH
rın yağları bir araya geldiğinde temizleme özelliği yüksek kullanılırsa sıvı sabun (arap sabunu) elde edilir.
olan bir maddenin ortaya çıktığını fark etmiş ve sabunu
keşfetmişlerdir. Sabun Avrupa'da bir dönem sanat ola- ◆ Sabunların genel özelliklerini şöyle sıralayabiliriz:
rak kabul edilmiş ve üreticiler bitkisel ve hayvansal yağ- Eldesinde bitkisel ya da hayvansal yağlar kullanılır.
ları, bitki külleri ve bitki kokuları ile birleştirerek değişik Doğada kolaylıkla parçalanır. İnsan vücuduna zararlı
sabunlar elde etmişlerdir. Elde edilen sabunu tıraş, banyo etkileri yoktur. Toprak ve su kirliliğine neden olmaz.
ve yıkama gibi farklı amaçlar için kullanmışlardır. Günü- Sert sulardaki kalsiyum ve magnezyum gibi iyonlar ile
GİRİŞ YAYINLARI
müzde kullanılan en yaygın temizlik malzemeleri sabun çökelek oluşturduğu için temizleme özellikleri azalır.
ve deterjandır. Tekstil ürünlerini fazla yıpratmaz.

Parçadan hareketle aşağıdaki yargıların hangisine Bu parçaların ortak özellikleri aşağıdakilerin hangi-
ulaşılabilir? sinde verilmiştir?

A) Rastlantılar olmadan buluşlar da olmaz. A) Sabunun tanımı yapılmıştır.
B) Önemli buluşlar deney olmadan ortaya çıkmaz. B) Sabunlaşma olayı anlatılmıştır.
C) Tüm buluşların temelinde kişisel bakıma önem ver- C) Sabunların yapısındaki unsurlardan bahsedilmiştir.
me vardır. D) Sabunların genel özellikleri sıralanmıştır.

D) Bilim, tesadüflerle ilerlemez. E) Sabunların kullanıldığı yerler açıklanmıştır.
E) Bazı tesadüfler önemli buluşları doğurur.

2 Petrol türevlerinin çeşitli kimyasallarla tepkimesinden 4 Vücudun temizlenmesi ve bakımı anlamına gelen kişisel
toz, sıvı ya da jel (krem) olarak elde edilen kimyasal temizlik; el, diş, yüz ve vücut temizliği ile başlar. Kişi-
maddelere deterjan denir. Deterjanlar temizlik ve arıtma sel temizlikte en çok; şampuan, diş macunu, katı ve sıvı
için kullanılır. Deterjan da sabun gibi tuz yapısındadır. sabun kullanılır. Temizlik malzemelerinin yapılarında
Deterjanların genel özellikleri şunlardır: Eldesinde petrol bulunan katkı maddelerinin tür ve miktarına göre fayda
türevleri kullanılır. Doğada kolaylıkla parçalanmaz. İnsan ve zararlarının değişkenlik göstereceği unutulmamalıdır.
vücuduna zararlı etkileri vardır. Toprak ve su kirliliğine Alışveriş yaparken alınan kimyasalların yapısında hangi
neden olur. Sert sulardaki kalsiyum ve magnezyum gibi katkı maddesi kullanıldığına ve bu katkı maddelerinin
iyonlarla çökelek oluşturmadıkları için sert sularda da fayda ve zararlarına mutlaka dikkat edilmelidir.
temizleme özellikleri gösterir. Tekstil ürünlerini sabuna Parçada aşağıdakilerden hangisine değinilmemiştir?
göre daha çok yıpratır.
A) Kişisel temizliğin ne demek olduğuna
Bu parçada aşağıdaki düşünceyi geliştirme yolları-
nın hangilerinden yararlanılmıştır? B) Kişisel temizlik ürünlerinin yapısında kullanılan mad-
delerin neler olduğuna
A) Tanımlama - Sayısal verilerden yararlanma
C) Kişisel temizlik için kullanılan malzemelere
B) Tanık gösterme - Örneklendirme D) Kişisel temizlik ürünleri alırken duyarlı olunması ge-
C) Tanımlama - Tanık gösterme rekenlere
D) Karşılaştırma - Tanımlama E) Kişisel temizlik ürünlerinin yapımında katkı maddesi
E) Örneklendirme - Tanık gösterme kullanıldığına

Giriş Yayınları / 10. Sınıf Kimya 43