Page 10 - 10-sinif-telafi

TİYATRO 9

TİYATRO di ile komedinin karışımından oluşan bir türdür. nükte, müzik ve şarkıdan meydana gelir.
• Herhangi bir olayın, durumun ya da eylemin sah- • Türk edebiyatında tiyatronun gelişimi ise “Ge- • Orta oyunu doğaçlamaya dayanır.
EDİTÖR YAYINEVİ
nede seyirci önünde canlandırılması ile ortaya çı-
kan sanat dalına tiyatro denir. Hem göze hem de leneksel Türk Tiyatrosu” ve “Modern Türk • Oyunun başkişileri Kavuklu ve Pi-
kulağa hitap eden tiyatro, dramatik sanatlar kap- Tiyatrosu” olmak üzere iki ana başlıkta ince- şekâr’dır. Kavuklu cahil, saf geçinen
samında değerlendirilir. Tiyatroda olaya dayalı bir lenmektedir. Geleneksel Türk tiyatrosu kapsa- ama aslında kurnaz, neşeli, zeki bir halk
metin sahnede canlandırılırken ışık, dekor, kos- mında gölge oyunu (Karagöz ile Hacivat), orta tipidir; Pişekâr ise okuma yazma bilen,
tüm, makyaj gibi çeşitli unsurlardan yararlanılır. oyunu, köy seyirlik oyunları ve meddahlık gibi akıllı, iyiyi kötüden ayıran aydın bir şe-
türler ele alınırken modern Türk tiyatrosu kap-
Tiyatronun Doğuşu samında trajedi, komedi ve dram ele alınmak- hirliyi temsil eder. Bu yönleriyle Kavuklu
• Pek çok sanat dalında olduğu gibi tiyatro da dini tadır. Karagöz ile, Pişekâr Hacivat ile benzerlik
törenlerden doğmuş ve zamanla dini kimliğinden gösterir.
sıyrılarak bir sanat dalı haline gelmiştir. Bu sanat GELENEKSEL TÜRK TİYATROSU
dalı, Antik Yunan Dönemi’nde Bağ Bozumu Tan- KARAGÖZ Orta Oyununun Bölümleri: Giriş, muhavere
rısı Dionysos adına düzenlenen dinsel törenler- • Osmanlı Dönemi’nde yaşamış “Karagöz ve Ha- (söyleşme), fasıl, bitiş.
den doğmuştur. Antik Yunan Dönemi’nde her yıl civat” adlı iki karakterin etrafında geliştirilen
doğanın canlanışını, bereket ve bolluğu kutlamak bir “gölge oyunu”dur. MEDDAH
için törenler düzenlenirdi. Törenlerde halkın duy- • Karagöz okuma-yazma bilmeyen, halk tabaka- • Çeşitli hikâyeler anlatarak, taklitler yapa-
gu ve düşüncelerini dile getiren bir koro, ilâhi- rak insanları güldürüp eğlendiren sanat-
ler okurdu. Daha sonraları (MÖ 5. yy.) Askhylos sından bir insanı; Hacivat ise okumuş, kültürlü çıya “meddah” denir.
(Ayskilos) ilahiler okuyan koronun karşısına ikinci bir insanı temsil eder.
bir oyuncu çıkardı. Oyun koro ile aktör adı verilen • Basit gülmecelerle süren oyunun sonunda me- • Bir yönüyle meddah, günümüzün “talk
iki kişinin konuşmaları üzerine kuruldu. Böylece sajlar verilir. show” veya “stand-up” gibi tek kişilik
tiyatro doğmuş oldu. Aiskhylos’tan sonra yetişen • Karagöz oyununun diğer önemli tipleri ise Zen- gösterileri ile benzeşmektedir.
Sophokles (Sofokles) oyuna üçüncü kişiyi kattı ne, Bebe Ruhi, Tuzsuz Deli Bekir, Arap, Bolu- • Sahne, dekor gibi tiyatro unsurları bu
ve tiyatro, dinî bir tören olmaktan çıkarak bir sa- lu, Kayserili, Laz, Yahudi, Ermeni, Arnavut gibi
nat dalı haline gelmeye başladı. tiplerdir. oyunda yoktur. Meddah, canlandırma
ve benzetmeler yapar. Aksesuar olarak
Tiyatronun Gelişimi Karagöz’ün Bölümleri: Giriş (mukaddime), muha- elinde bir değnek ve omzunda büyükçe
• Dünya edebiyatında tiyatro gelişim süreci içinde vere (söyleşme), fasıl (oyun), bitiş. mendil vardır.
ana ve yan türlere ayrılmıştır. Böyle bir ayrımı ilk ORTA OYUNU • Meddah, öyküden çıkarılacak dersi vur-
olarak Aristotales “Poetika” adlı eserinde yapa- • Kavuklu ve Pişekâr adlı iki kahramanın etrafın-
rak klasik tiyatro adı altında tragedya ve komedi- da gelişen, genellikle “palanga” veya “mey- guladıktan sonra kalıp sözlerle teşekkür
den söz etmiştir. Kimi kuramcılar bu iki ana türün dan” adı verilen bir yerde gösterilen oyun tü- eder, gelecek öykünün adını, anlatılacağı
yanına, modern tiyatro adı altında üçüncü bir tür rüdür. yeri ve zamanını belirterek gösteriye son
olarak dram türünü de eklemişlerdir. Dram, traje- • Bir olay çevresinde örülmüş sohbet, taklit, verir.