Page 97 - 10-sinif-telafi

96 EKOSİSTEM EKOLOJİSİ VE GÜNCEL ÇEVRE SORUNLARI

• Besin zincirindeki her bir basamağı oluşturan • Alt trofik basamakta bu zehirli maddeler besin Denitrifikasyon: Topraktaki nitrit ve nitrat
canlıların yapısındaki organik madde miktarına zinciri yoluyla üst basamaklara aktarılır. Zehirli tuzlarındaki azotun serbest azota dönüştü-
biyokütle (biyomas) denir. maddeler üst trofik basamaklarda daha yoğun rerek yeniden atmosfere verilmesi olayıdır.
Ekolojik Piramit (Besin Piramidi): Ekosistemde yer hale gelir. Bu olaya biyolojik birikim denir. 2. Karbon Döngüsü
alan canlıların enerji, sayı ve biyokütle faktörleri dik- • Biyolojik birikimin en fazla ve en yoğun olduğu Karbon Döngüsü
Atık
kate alınarak hazırlanan dikey dizilimdir. basamak besin zincirinin son basamağıdır. gazlar
• Canlılar aldıkları enerjinin %10'unu bir üst basama- Madde Döngüleri ve Hayatın Sürdürülebilirliği Fotosentez Solunum
ğa aktarır. Geriye kalan %90'lık kısmı ise metabolik Maddelerin ekosistemdeki dolaşımına madde
aktivitede kullanır. Bu olaya %10 kuralı denir. döngüsü denir.
• Madde ve enerji kayıplarını gösteren dikey dizili- 1. Azot Döngüsü: Atmosferdeki serbest azot Organk atıklar
me enerji piramidi denir.
Üçüncül Tüketiciler Ekosistemde canlı cansız varlıklar arasında
AYRIŞTIRICILAR 10 J İkincil Tüketiciler karbonun dolaşmasına denir.
4. trofik düzey
1 J
• Fosil yakıtların tüketilmesi atmosferdeki
3. trofik düzey
Azot bağlayıcı
Birincil Tüketiciler
100 J
2
2. trofik düzey EDİTÖR YAYINEVİ CO miktarını artırarak küresel ısınmaya
yol açmaktadır. Dolayısıyla atmosferde
Üreticiler bakteriler CO miktarının artması, yeryüzünden ge-
1000 J 1. trofik düzey 2
Denitrifikasyon
Besin Piramidi riye yansıyan ısının tutulmasına yol aça-
rak sera etkisine neden olur.
Besin piramidinde aşağıdan yukarıya doğru çıkıldıkça; 3. Su Döngüsü
Amonyak Nitrat
Birey sayısı azalır. Biyokütle azalır. Yoğunlaşma
Nitrifikasyon
Zehirli madde birikimi artar. Aktarılan enerji azalır. Terleme
• Azot canlılar tarafından direkt kullanılamaz. Buharlaşma
Genellikle vücut büyüklüğü Enerji kaybı artar. Yağışlar
artar. • Atmosferdeki azotu canlıların kullanabilmesi için;
• Ekosistemde etkili olan türlere kilit taşı tür, de- 1. Bazı bakteriler atmosferdeki serbest azotu
ğişen çevre şartlarına bağlı olarak sayıları hızla tutup toprakta nitrat tuzlarına dönüştürerek Yer altı su Yeryüzü
artan ve besin ağına zarar veren türlere istilacı canlıların kullanmasını sağlar. Bu olaya biyotik kaynakları su kaynakları
tür denir. azot fiksasyonu denir. Yeryüzünün 3/4'ü sularla kaplıdır. Bütün
Biyolojik Birikim 2. Yıldırım, şimşek gibi atmosferik olaylar saye- canlılar için yapısal ve işlevsel öneme sahip-
Canlıların yedikleri besinlerle birlikte alınan bazı sinde azot toprağa geçer. Bu olaya abiyotik tir. Okyanus, deniz gibi su kütleleri buharla-
zehirli maddeler vücuttan boşaltım ya da sindirim azot fiksasyonu denir. şarak ve diğer canlıların solunum ve terleme
yoluyla dışarı atılır. Bazı maddeler ise vücutta par- Nitrifikasyon: Amonyağın bitkilerin kullanabile- olayları sonucu suyu atmosfere verir. Yağış-
-
çalanmaz ve değişik dokular içerisinde birikir. ceği nitrata (NO ) dönüşmesi olayıdır. larla tekrar yeryüzüne ulaşır.
3