Page 267 - 10. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

AKIM VE MANYETIK ALAN
AKIM VE MANYETIK ALAN 1. ÜNİTE 267
DÜZ TEL ÜZERINDE OLUŞAN MANYETIK ALAN Elektromıknatıs
Elektromıknatıs

I

N ÁB
S
I
ÁB

d d + -
EDİTÖR YAYINLARI
ÁB V
(Pil)
• Bir çivi üzerine iletken tel şekildeki gibi sarılıp, akım
Akım geçen düz telin çevresinde çember şeklinde man-
geçirildiğinde telin çevresinde oluşan manyetik alanın
yetik alan çizgileri oluşur. Telden uzaklaştıkça manyetik
alanın değeri azalır. etkisiyle çivinin uçları aynı mıknatısın uçları gibi ku-
tuplanır. Elektrik akımı geçirildiğinde mıknatıslık özel-
Telden d kadar uzaklıktaki bir noktada manyetik alanın
liği kazanan bu cisimlere elektromıknatıs denir.
şiddeti,
2I • Elektromıknatısların akımın geçme yönüne göre N ve
B = K ⋅ ile bulunur. S kutupları vardır.
d
B: Manyetik alan şiddeti (Tesla) • Oluşturulan elektromıknatıslarda N ve S kutupları bu-
lunurken sağ el kuralı kullanılır. Elektromıknatıslarda
K: sabit
uygulanan sağ el kuralına göre;
I: akım şiddeti (Amper)
› Dört parmak akımın yönünü gösterecek şekilde tel
d: tele dik uzaklık (metre) sarılı çubuk kavranır.
• Buna göre, düz telin çevresindeki manyetik alanın bü- › Baş parmak oluşturulan elektromıknatısların N
yüklüğü I akımı ile doğru orantılı, tele olan uzaklık (d)
kutbunu gösterir.
ile ters orantılıdır.

Manyetik alan vektörü çembersel bir yörünge izler. Yönü
sağ el kuralı ile bulunur. Sağ el kuralına göre baş parmak S N N S
akımın yönünü gösterecek şekilde tel avuç içine alınarak I I
kavranır. Böylece baş parmak akımın yönünün gösterir-
+ – + –
ken dört parmak ise manyetik alanın yönünü verir. Pil Pil
• Bir elektromıknatısın çekim gücü;
̛ Örnek:
› Sarım sayısı ile doğru orantılı
Sayfa düzleminde bulunan tellerden
K L i ve i akımları geçmektedir. Buna › Telden geçen akım ile doğru orantılı
i 1 2
1
göre K, L, M ve N bölgelerinin › Pil sayısı ile doğru orantılıdır.
M i 2 N hangilerinde toplam manyetik alan
sıfır olabilir? • Elektromıknatıslar hayatın pek çok alanında kullanıl-
maktadır. Kapı zilleri, merdiven otomatiği, telefon kı-
̚ Çözüm: Sağ el kuralına göre manyetik alan yönleri lıflarında, elektrik motorlarında, otomatik açma - ka-
K ve N bölgelerinde zıt olacağı için K ve N bölgelerinde pama mekanizmalarında elektromıknatıslar yaygın
toplam manyetik alan sıfır olabilir. olarak kullanılır.