Page 295 - 10. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI
P. 295
SES DAL
SES DALGASI - DEPREM DALGASIGASI - DEPREM DALGASI 3. ÜNITE 295
SES DALGASIGASI
SES DAL Sesin Yüksekliği: Sesin ince ya da kalın olmasına sesin
Ses dalgaları esnek ortamın titreşimi sonucunda elde yüksekliği denir. Sesin frekansına bağlıdır.
edilir. Günlük hayatta pek çok farklı çeşidine rastladığı- › Yüksek frekanslı sesler ince (tiz), düşük frekanslı
mız ses dalgaları boyuna dalgadır. Ses dalgaları daha sesler kalın (bas) duyulur.
önce bahsedilen dalga çeşitleri gibi mekanik dalgalardır.
• Ses kaynağından çıkan titreşimler (enerji taşıyan dal- K L
galar) havada hareketlilik oluşturarak kulağımıza ka- Hava
dar gelir. Hava Özdeş K ve L şişeleri
• Ses dalgaları sadece havada değil, sıvı ve katılarda
da yayılır. Suyun içindeki bir yüzücüye ses su tarafın-
EDİTÖR YAYINLARI
dan iletilir. Kulağını masaya koyan bir öğrenci masaya
vurduğu zaman ses kulağına katı tarafından iletilir. Bir şişenin ağzına üflenirse şişenin içindeki hava mo-
Sesin havadaki hızı 340 m/s'dir. Sesin en hızlı ilerledi- lekülleri titreşerek ses çıkarır. Su miktarı artarsa şişe
ği ortam katılardır. Daha sonra sırasıyla sıvı ve gazlar- içerisindeki hava azalır. Dolayısıyla hava moleküllerinin
da ilerler. Bunun nedeni sesin iletilmesi için maddesel birim zamandaki titreşim sayısı artacağından çıkan sesin
ortama ihtiyaç vardır. Yoğunluğu fazla ortamlarda ses frekansı artar.
daha hızlı ilerler. Sesin katı, sıvı ve gaz ortamlarındaki Yukarıdaki özdeş K ve L şişelerinde farklı miktarlarda sıvı
hızları arasındaki ilişki. vardır. K ve L şişelerinin ağızlarına üflenirse K şişesinden
ince, L şişesinden kalın ses duyulur. (f > f )
v katı > v sıvı > v gaz K L
• Ses boşlukta iletilmez. Uzay boşluğunda ses madde- K L
sel ortam olmadığı için ilerlemez. Aynı şekilde havası
boşaltılmış ortamlarda ses yayılmaz. Özdeş K ve L şişeleri
Ses Şiddeti: Ses dalgalarının enerjisini gösteren bir ifa-
dedir. Sesin kuvvetli ya da zayıf duyulması ses şiddeti ile
ilgilidir. Birimi desibell (dB). Sesin şiddeti ses dalgasının Bir şişeye sert bir cisimle vurulduğunda cam ve sıvı mo-
genliğinin karesi ile doğru orantılıdır. lekülleri titreşerek ses çıkarır. Şişe içindeki sıvı miktarı
2
Sesin şiddeti = A (Genliğin karesi) arttıkça birim zamandaki titreşim sayısı azalacağından
çıkan sesin frekansı azalır.
Ses Frekansı: Ses kaynağından 1 s'de yayılan titreşim
sayısıdır. Bu nedenle sesin frekansı kaynağa bağlıdır. Yukarıdaki özdeş K ve L şişelerine vurulduğunda K şi-
şesindeki sıvı miktarı fazla olduğundan çıkan ses kalın,
› Insan kulağı 20 Hz ile 20.000 Hz arasındaki sesleri
L şişesindeki su miktarı daha az olduğundan çıkan ses
duyabilir.
ince olur. (f > f )
K
L
› 20 Hz'den küçük sesler infrasonik seslerdir. 20.000
Hz'den büyük sesler ultrasonik seslerdir. Sesin Tınısı: Farklı kaynaklardan çıkan sesleri ayırt et-
memizi sağlayan özelliktir.
› Birimi Hertz'dir.
Yankı: Ses kaynağından çıkan dalgaların bir engele çar-
Titreşen Bir Telin Frekansı:
parak geri yansıması olayıdır. Yankının azaltılması veya
yayılmasını önlemek için ses yalıtım malzemeleri kullanılır.
L
A F • Yankının oluşabilmesi için ses kaynağı ile engel ara-
sında en az 17 metre uzaklık olması gerekir.
• Telin boyuna bağlıdır. Telin boyu kısaldıkça frekans Rezonans: Ses dalgaları eşit frekanslı olduğu zaman üst
artar, ses incelir. (L) üste gelerek daha büyük şiddete sahip dalgalar oluştura-
• Telin kesitine bağlıdır. Kalınlık arttıkça frekans azalır, bilir. Pek çok müzik aletinde bu özellikten faydalanarak
ses kalınlaşır. (A) güçlü bir ses elde edilir. (Bağlama, gitar, keman...) Re-
• Telin cinsine bağlıdır. zonansın olumsuz etkileri de vardır. Çok yüksek genliğe
sahip dalgalar oluştuğu zaman çok yüksek sesler oluşa-
• Telin gerginliğine bağlıdır. Telin gerginliği arttıkça fre- bilir. Aynı zamanda mühendislik gereken köprü vb. yapı-
kans artar, ses incelir. (F) lar rezonans sebebiyle yıkılabilir.
