Page 61 - 10. SINIF FAVORİ TARİH DEFTERİM
P. 61
4. ÜNİTE: BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI MEDENİYETİ ÖZETİN ÖZETİ
Osmanlı Eğitim Kurumları
Q XVI. yüzyılda üç kıtaya hükmeden Osmanlı Devleti’nin Q Tekke ve zaviyeler de eğitim alanında önemli hizmetler ver-
geniş coğrafyası içinde etnik yapı, din, dil ve yaşadıkları miştir.
coğrafi bölgelerin özellikleri ile yaşam şekillerinde farklılık- Q Fatih Dönemi’nde ilmiye sınıfında teşkilat ve eğitim anla-
lar vardı. yışı bakımından değişiklikler yaşandı.
Q Bu farklı özelliklere sahip Osmanlı halkının devletin istediği Q Birçok Latince eser Türkçeye çevrildi.
insan tipi hâline gelmesi ancak eğitim ve öğretim saye-
sinde mümkündü. Q Birçok ilmi konunun tartışılması teşvik edildi.
Q Bu ortamda Türk dünyasının önemli bilim insanları Fatih’in
Q Devletin kurumları eğitimli insanlar sayesinde ayakta
durabilirdi. çevresinde yer aldılar.
Q Osmanlı eğitim sisteminin gelişmesinde medrese ve âlimle-
Q Bu yüzden Osmanlı Devleti eğitime son derece önem verdi.
rin dışında, tekke ve zaviyelerle buradaki ariflerin de büyük
Q Daha önceki Türk İslam eğitim sistemlerini de örnek alarak katkıları oldu.
yeni bir eğitim sistemi geliştirdi.
Q Osmanlı Kuruluş Dönemi’nde tekkeler, genelde belli bir tari-
Q Bilim insanlarını korudu ve destekledi. kattan olanların barındıkları, ibadet ve tören yaptıkları
Q Dolayısıyla Osmanlı Devleti’nin büyük bir devlet olmasında yer, dergâh gibi yapılardı.
uyguladığı başarılı eğitim sistemi önemli rol oynadı.
Q Tekkelerde, tasavvufta yetişip, kemâle ermiş kişiler (arif-
Q Medreseler, âlimlerin yetiştirildiği ve bilginin üretildiği yer- ler) halka dini ve ilmi konularda eğitim verdiler.
lerdi.
Q Bu sayede tekke ve zaviyeler, Osmanlı Devleti’nin kuruluş,
Q Medreselerde nakli ve akli ilimler okutulurdu. yayılma ve iskân politikası çerçevesinde dönemin hüküm-
Q İlk medrese Orhan Bey zamanında İznik’te inşa edildi. darlarından himaye ve teşvik görerek büyük imkânlara
sahip oldular.
Q Sahn-ı Seman ve Süleymaniye medreseleri zamanlarının
zirve yapan eğitim kurumları oldu.
Türk Dünyasında Yetişmiş Bazı Bilim İnsanları
Akşemseddin (1390-1459) Ali Kuşçu (1403 - 1474) Uluğ Bey (1394-1449)
Q Akşemseddin Türk siyasi ve ilim tari- Q Babası Uluğ Bey’in “Doğanbaşı’sı olduğu Q Devlet adamlığından ziyade, bilimsel
hinde önemli bir yere sahiptir. için “Kuşçu” lakabıyla anıldı. çalışmalarıyla tanındı.
Q Fatih’in hocası olarak bilinmektedir. Q Matematik ve gök bilimine ilgi duydu. Q Semerkand‘da medrese ve bir de dev-
rin en büyük rasathanesi olan Semer-
Q Ayasofya’da ilk cuma namazını kıldı- Q Fatih Sultan Mehmet tarafından
ran ve hutbeyi okuyan alimdir. Ayasofya Medresesi müderrisliğine kand Gözlemevi’ni yaptırdı.
Q Sahn-ı Seman medreseleri yapılın- tayin edildi. Q “Zic-i Uluğ Bey” adlı eseri, günümüze
caya kadar medrese olarak kullanılan Q Molla Lütfi ve Mehmet (Mirim) Çelebi kadar konumsal gök biliminin temel
Zeyrek Camisi’nde ders vermiştir. gibi önemli gök bilimcilerinin yetişme- kitabı olarak kullanıldı.
Q Hastalıkları, kalıtımsal olan ve mikrop sini sağladı. Q Batı bilim dünyası Uluğ Bey’i “XV.
yoluyla geçen şeklinde ikiye ayırmıştır. Q Ay’ın haritasını çıkaran ilk bilim Asır Astronomu” unvanına layık
gördü.
Q Avrupa’daki Louis Pasteur (Pastör) insanı olarak tarihe geçti.
ve Robert Koch (Rabırt Koh) gibi bil- Q Enlem ve boylamı belirlemek için de Q Milletlerarası Astronomi Derneği de
ginlerin öncüsü oldu. çalışmalar yapmıştı. Ay yüzeyindeki bir kratere onun adını
verdi.
Markaj Yayınları / 10. Sınıf Tarih 61
MARKAJ YAYINLARI