Page 61 - 10. SINIF FAVORİ TARİH DEFTERİM
P. 61

4. ÜNİTE: BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI MEDENİYETİ                               ÖZETİN ÖZETİ



                                               Osmanlı Eğitim Kurumları


           Q   XVI.  yüzyılda  üç  kıtaya  hükmeden  Osmanlı  Devleti’nin  Q Tekke ve zaviyeler de eğitim alanında önemli hizmetler ver-
              geniş  coğrafyası  içinde  etnik  yapı,  din,  dil  ve  yaşadıkları   miştir.
              coğrafi bölgelerin özellikleri ile yaşam şekillerinde farklılık-  Q   Fatih Dönemi’nde ilmiye sınıfında teşkilat ve eğitim anla-
              lar vardı.                                          yışı bakımından değişiklikler yaşandı.
           Q   Bu farklı özelliklere sahip Osmanlı halkının devletin istediği   Q   Birçok Latince eser Türkçeye çevrildi.
              insan  tipi  hâline  gelmesi  ancak  eğitim  ve  öğretim  saye-
              sinde mümkündü.                                  Q   Birçok ilmi konunun tartışılması teşvik edildi.
                                                               Q   Bu ortamda Türk dünyasının önemli bilim insanları Fatih’in
           Q   Devletin  kurumları  eğitimli  insanlar  sayesinde  ayakta
              durabilirdi.                                        çevresinde yer aldılar.
                                                               Q   Osmanlı eğitim sisteminin gelişmesinde medrese ve âlimle-
           Q   Bu yüzden Osmanlı Devleti eğitime son derece önem verdi.
                                                                  rin dışında, tekke ve zaviyelerle buradaki ariflerin de büyük
           Q   Daha önceki Türk İslam eğitim sistemlerini de örnek alarak   katkıları oldu.
              yeni bir eğitim sistemi geliştirdi.
                                                               Q   Osmanlı Kuruluş Dönemi’nde tekkeler, genelde belli bir tari-
           Q   Bilim insanlarını korudu ve destekledi.            kattan  olanların  barındıkları,  ibadet  ve  tören  yaptıkları

           Q   Dolayısıyla Osmanlı Devleti’nin büyük bir devlet olmasında   yer, dergâh gibi yapılardı.
              uyguladığı başarılı eğitim sistemi önemli rol oynadı.
                                                               Q   Tekkelerde, tasavvufta yetişip, kemâle ermiş kişiler (arif-
           Q   Medreseler, âlimlerin yetiştirildiği ve bilginin üretildiği yer-  ler) halka dini ve ilmi konularda eğitim verdiler.
              lerdi.
                                                               Q   Bu sayede tekke ve zaviyeler, Osmanlı Devleti’nin kuruluş,
           Q   Medreselerde nakli ve akli ilimler okutulurdu.     yayılma  ve  iskân  politikası  çerçevesinde  dönemin  hüküm-
           Q   İlk medrese Orhan Bey zamanında İznik’te inşa edildi.  darlarından  himaye  ve  teşvik  görerek  büyük  imkânlara
                                                                  sahip oldular.
           Q   Sahn-ı  Seman  ve  Süleymaniye  medreseleri  zamanlarının
              zirve yapan eğitim kurumları oldu.






                                     Türk Dünyasında Yetişmiş Bazı Bilim İnsanları

              Akşemseddin (1390-1459)             Ali Kuşçu (1403 - 1474)             Uluğ Bey (1394-1449)

           Q   Akşemseddin Türk siyasi ve ilim tari-    Q Babası Uluğ Bey’in “Doğanbaşı’sı olduğu  Q Devlet  adamlığından  ziyade,  bilimsel
              hinde önemli bir yere sahiptir.   için “Kuşçu” lakabıyla anıldı.     çalışmalarıyla tanındı.
           Q   Fatih’in hocası olarak bilinmektedir.  Q   Matematik ve gök bilimine ilgi duydu.  Q   Semerkand‘da medrese ve bir de dev-
                                                                                   rin en büyük rasathanesi olan Semer-
           Q   Ayasofya’da ilk cuma namazını kıldı-  Q   Fatih  Sultan  Mehmet  tarafından
              ran ve hutbeyi okuyan alimdir.    Ayasofya  Medresesi  müderrisliğine   kand Gözlemevi’ni yaptırdı.
           Q   Sahn-ı  Seman  medreseleri  yapılın-  tayin edildi.               Q   “Zic-i Uluğ Bey” adlı eseri, günümüze
              caya kadar medrese olarak kullanılan  Q Molla Lütfi ve Mehmet (Mirim) Çelebi   kadar  konumsal  gök  biliminin  temel

              Zeyrek Camisi’nde ders vermiştir.  gibi önemli gök bilimcilerinin yetişme-  kitabı olarak kullanıldı.
           Q   Hastalıkları,  kalıtımsal  olan  ve  mikrop   sini sağladı.       Q   Batı  bilim  dünyası  Uluğ  Bey’i  “XV.
              yoluyla geçen şeklinde ikiye ayırmıştır.  Q   Ay’ın  haritasını  çıkaran  ilk  bilim   Asır  Astronomu”  unvanına  layık
                                                                                   gördü.
           Q   Avrupa’daki  Louis  Pasteur  (Pastör)   insanı olarak tarihe geçti.
              ve Robert Koch (Rabırt Koh) gibi bil-  Q   Enlem  ve  boylamı  belirlemek  için  de   Q   Milletlerarası  Astronomi  Derneği  de
              ginlerin öncüsü oldu.             çalışmalar yapmıştı.               Ay yüzeyindeki bir kratere onun adını
                                                                                   verdi.


                                                                                Markaj Yayınları / 10. Sınıf Tarih  61
                                          MARKAJ YAYINLARI
   56   57   58   59   60   61   62   63   64   65   66