Page 42 - 6. Sınıf VIP Türkçe Konu Anlatımlı
P. 42
40 BIÇIM BILGISI
BİRLEŞİK YAPILI SÖZCÜKLER
İki sözcüğün bir araya gelmesiyle oluşan sözcüklerdir. Birleşik sözcükler şu gruplara ay-
rılır:
BİRLEŞİK İSİMLER
F Suçiçeği, aslanağzı, hanımeli, vezirparmağı, kuşburnu, imambayıldı gibi sözcükler
anlam kaybına uğrayarak oluşmuştur. Yani bu birleşik sözcükleri oluşturan sözcükler-
den biri veya her ikisi gerçek anlamını kaybetmiştir.
EDİTÖR YAYINEVİ
F Gecekondu, biçerdöver, çekyat, uyurgezer, bilgisayar gibi birleşik sözcükler tür kay-
bına uğrayarak oluşmuştur. Yani bu birleşik sözcüklerde geçen fiiller, fiil olma özellik-
lerini (türlerini) kaybederek isimleşmiştir.
F Alabalık, sivrisinek, karadut, bozayı, Karadeniz, Kızılırmak, Uludağ gibi birleşik isim-
ler sıfat tamlaması şeklinde oluşmuştur. Bu sözcüklerin ikinci kelimelerine sorulacak
“Nasıl?” sorusuna birinci kelimeleri cevap olur.
F Bülbülyuvası, Samanyolu, öğretmenevi, denizaltı, kuşburnu gibi birleşik isimler belir-
tisiz isim tamlaması şeklinde oluşmuştur. Bu sözcüklerin ikinci kelimelerine sorulacak
“Ne?” sorusuna birinci kelimeleri cevap verir.
F Sütlaç (sütlü aş), kaynana (kayın ana), pazartesi (pazar ertesi) gibi birleşik isimler ses
düşmesiyle oluşmuştur.
BİRLEŞİK FİİLLER (EYLEMLER)
✶ Bazı birleşik eylemler bir isim ve bir yardımcı fiilin bir araya gelmesiyle oluşur.
etmek yardım etmek
olmak emin olmak
isim + eylemek ihsan eylemek
kılmak etkin kılmak
buyurmak ferman buyurmak
NOT
Türkçede en çok “et-, ol-” yardımcı eylemleri kullanılır. Bu yardımcı eylemlerle kurulan
birleşik fiiller bazen bitişik bazen ayrı yazılır. Bu birleşik fiillerin bitişik yazılabilmesi
için isim kısmında ya ünlü düşmesi ya da ünsüz türemesi olması gerekir:
isimde ünlü düşmesi isimde ünsüz türemesi
sabretmek (sabır) zannetmek (zan)
kahrolmak (kahır) hissetmek (his)
