Page 175 - 6. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

BİÇİM BİLGİSİ (SÖZCÜĞÜN YAPISI)GİSİ (SÖZCÜĞÜN YAPISI)
BİÇİM BİL 1. BÖLÜM 175
SÖZCÜĞÜN YAPISI
• Türkçede kelimeler, yapı bakımından üç gruba ayrılır: basit, türemiş ve birleşik.

Basit Sözcükler
Basit Sözcükler
• Sözcüğün anlamını değiştiren herhangi bir ek (yapım eki) almamış, başka bir sözcükle birleşmemiş
sözcüklere basit sözcükler denir.

̛ Örnek: Ő yüz → basit → Ek yok Ő kalem → basit → Ek yok

Ő yüzler → basit → Çoğul eki almış Ő kalemim → basit → İyelik eki almış
Ő yüzü → basit → İyelik eki almış Ő kalemler → basit → Çoğul eki almış
EDİTÖR YAYINLARI
Ő yüzde → basit → Hâl eki almış Ő kaleme → basit → Hâl eki almış
› Basit sözcükler, çekim eki (çoğul eki, hâl ekleri, iyelik ekleri) alabilir.

T
Türemiş Sözcüklerüremiş Sözcükler
• Fiil veya isim köklerine sözcüğün anlamını değiştiren ekler (yapım ekleri) getirilerek oluşturulan sözcük-
lere türemiş sözcükler denir.

̛ Örnek: Ő yazlık → türemiş Ő yurttaşlık → türemiş
Bir tane Birden fazla
Ő sözcü → türemiş yapım eki Ő gözlükçü → türemiş yapım eki

Ő karlı → türemiş alan türemiş Ő çiçekçilik → türemiş alan türemiş
sözcükler sözcükler
Ő tuzsuz → türemiş Ő sevgisizlik → türemiş
› Türemiş sözcükler, en az bir tane yapım eki alır.

{ Not: “-lı, -lık, -sız, -cı, -gi, -deş, -gan,” vb. ekler, eklendikleri sözcüklerin anlamını değiştirir. Bu ekler
yapım ekleridir.

Birleşik Sözcükler
Birleşik Sözcükler
• İki ya da daha çok kelimenin bir araya gelip kaynaşmasıyla oluşan yeni anlamlı sözcüklere birleşik söz-
cükler denir. Birleşik sözcükler birleşik isim ve birleşik fiil olarak ikiye ayrılır.

̛ Örnek: Ő aslan + ağız → aslanağzı → birleşik Ő köpek + balığı → köpek balığı → birleşik
Ő akşam + üzeri → akşamüzeri → birleşik Ő kuru + fasulye → kuru fasulye → birleşik
Ő huzur + evi → huzurevi → birleşik Ő dil + bilgisi → dil bilgisi → birleşik

Ő seyir + etmek → seyretmek → birleşik Ő hafta + sonu → hafta sonu → birleşik
› Birleşik sözcükler çoğunlukla bitişik yazılır. Ayrı yazılan birleşik sözcükler de vardır.

̛ Örnek: cuma + ertesi → cumartesi → Sözcükler birleşirken ses düşmesi (“ertesi” sözcüğündeki “e” sesi
1. 2. birleşik düşmüştür.) olmuştur. Bu yüzden birleşik sözcük, bitişik yazılmıştır.
sözcük sözcük sözcük Bu sözcük aynı zamanda birleşik isimdir.

̛ Örnek: fark + etmek → fark etmek → Sözcükler birleşirken herhangi bir ses olayı gerçekleşmemiştir. Bu
1. 2. birleşik yüzden birleşik sözcük, ayrı yazılmıştır. Bu sözcük birleşik fiildir.
sözcük sözcük sözcük