Page 136 - 7'DEN LGS'YE FEN BİLİMLERİ HAZIRLIK İLK ADIM - EDİTÖR YAYINLARI

8. SINIF KONULARINA GİRİŞ BASIT MAKINELER

• Bazı işleri daha kısa sürede ya da daha az kuvvetle yapabilmeyi sağlayan düzeneklere
basit makine denir. Basit makineler; kuvvet, hız, yol ve zamandan kazanç sağlamak için
kullanılır. Fakat hepsinden aynı anda, aynı miktarda kazanç sağlanmaz. İşten ve enerjiden
kesinlikle kazanç sağlamaz, sadece iş yapma kolaylığı sağlar.
MAKARALAR KALDIRAÇLAR

• Bir yere sabitlenerek konumu değişmeyen • Destek noktası denen sabit bir nokta et-
ve merkez çapı üzerinde dönen makarala- rafında dönebilen, sağlam yapılı düz bir
çubuktan oluşan düzeneğe kaldıraç denir.
EDİTÖR YAYINLARI
ra sabit makara denir. Sabit makara; kuv- • Desteğin uygulanan kuvvet ve yük arasında
vetten ve yoldan kazanç sağlamaz. İp ne
KAZANIM / KONU ÖZETI • Belirli bir noktaya çapı üzerinde sabitlen- olduğu kaldıraç tiplerine çift taraflı kaldıraç
kadar çekilirse yük de o kadar yükselir.
Sabit makaralar; kuvvetin yönünü değiş-
denir. Çift taraflı kaldıraçlarda kuvvetin uy-
tirmek için kullanılır.
gulandığı nokta destekten uzaklaştırılırsa
uygulanacak kuvvetin büyüklüğü azalır.
Yani kuvvet kazancı artar.
miş, kendi ekseni etrafında dönerken yük-
le beraber aşağı veya yukarı hareket eden • Desteğin bir uçta olduğu kaldıraç tiplerine
makaralara hareketli makara denir. Ha- tek taraflı kaldıraç denir. Yükün kuvvet ile
reketli makaralar kuvvetten kazanç sağ- destek arasında olduğu kaldıraçlarda az
lar. Yani daha az kuvvetle bir işi yapmak kuvvet uygulanarak ağır yükler kaldırılır.
mümkün olur. Yoldan kayıp vardır. Yük Bu kaldıraçlarda kuvvetten kazanç yoldan
çekilen ipin yarısı kadar yukarı kaldırılır. kayıp vardır. Kuvvetin yük ile destek ara-
sında olduğu kaldıraçlarda kuvvet kolu
• Sabit ve hareketli makaraların aynı iple her zaman yük kolundan küçük olduğu
özel olarak değişik şekilde bağlanmasıyla için uygulanan kuvvet yükün ağırlığından
oluşturulan basit makinelere palanga de- fazladır. Bu kaldıraçlarda kuvvetten kayıp
nir. yoldan kazanç vardır.

1 Basit makineler hakkında öğrencilerin yaptığı 2
yorumlardan hangisi yanlıştır?
F=60 N
A) Burcu: Basit makineler kullanarak kuvvetten
kazanç sağlayabiliriz.
B) Mustafa: Basit makineler kullanarak aynı anda
hem kuvvetten hem hızdan hem de yoldan
kazanç sağlarız. P=?
C) Halil: Basit makinelerde enerjiden hiçbir
zaman kazanç sağlanmaz. Şekildeki gibi hareketli makaraya bağlı bir kutu
D) Merve: Kuvvetten kazanç sağladığımızda yol- 60 N’luk kuvvetle 5 metre çekilerek yukarı çıka-
rıldığına göre; kutunun ağırlığı kaç N’dur?
dan kaybımız olabilir.
A) 60 N B) 120 N C) 180 N D) 30 N
Çözüm: Basit makinelerle kuvveten ve yoldan kazanç
sağlanır, iş ve rnerji kazancı ise olmaz. Basit makinelerden Çözüm: Hareketli makarada kuvvet kazancı iki kat oldu-
aynı anda hem yoldan hemde kuvveten kazanç yada kayıp ğuna göre uygulanan kuvvet 60 N ise kutunun ağırlığı 120
olmaz. N’dur.

13
1366