Page 545 - 8. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI
P. 545
YABANCI OKULLAR SORUNU - DIŞ BORÇLAR ABANCI OKULLAR SORUNU - DIŞ BORÇLAR
Y 6. ÜNİTE 545
YABANCI OKULLAR SORUNU • Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde yabancı okul-
• Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde yabancı okulla- larla ilgili yaşanan birçok olumsuzluğun Cumhuriyet
rın ve azınlık okullarının sayısı artmıştı. Dönemi'nde de yaşanmaması için gerekli önlemler
alındı.
• Bu kurumlar değişik etnik köken ve dini inanca sahip • Türkiye’de kültürel faaliyetler konusunda etkili olan
unsurların bir arada yaşadığı Osmanlı topraklarında Fransa, Türkiye’nin bu uygulamalarına karşı çıktı.
açılan ve serbestçe faaliyet gösteren okullardı. • Daha önce Osmanlı Devleti’nin verdiği tavizleri devam
• Özellikle Tanzimat Dönemi’nden itibaren gayrimüslim- ettirmek istedi.
ler ve yabancıların açtıkları okul, yetimhane ve kilise- • Fakat Türkiye Lozan’da elde ettiği haklara dayanarak
ler aracılığıyla yaptığı faaliyetler Osmanlı Devleti’nin bu kanunun bir iç sorun olduğunu dile getirerek istek-
EDİTÖR YAYINLARI
parçalanma sürecini hızlandırdı. lerini Fransa’ya bildirdi.
• Türkiye’nin bu kararlı tutumu karşısında Fransa geri
• Avrupalı devletler kapitülasyonlar aracılığıyla Osmanlı adım atarak Türkiye’nin şartlarını kabul etti.
Devleti’nde pek çok farklı okul açmışlardı.
• Misyonerler tarafından kurulan Katolik ve Protestan
okullarından bazıları zamanla ait oldukları ülkelerin { Not: Fransa’nın Türkiye’deki okulları ile ilgili istek-
sömürgeci emellerine hizmet eder hâle geldi. leri, ülkemizin bağımsızlık haklarına müdahale olarak
değerlendirilerek geri çevrilmiştir. Böylece Türkiye dış
• Osmanlı Devleti yabancı okulların bu başıboşluğuna politikada ilk siyasi başarısını elde etmiştir.
son vermek için 1869’da Maarif-i Umumiye Nizamna-
mesi’ni çıkardı. Bu nizamnameyle okullar denetlenme- DIŞ BORÇLAR
ye başlandı.
• Batı’nın hızla sanayileşmesine karşılık, Osmanlı’nın
• Cumhuriyet döneminde 3 Mart 1924’de Tevhid-i Ted- sanayileşmede yetersiz kalması, savaşların yenilgiyle
risat Kanunu’nun çıkarıldı ve eğitim kurumları bir çatı sonuçlanması, toprak kayıplarının başlaması ve hazi-
altında toplandı. ne gelirlerinin azalması Osmanlı’yı dış borçlanmaya
zorlamıştı.
• Daha sonra Maarif Teşkilatı Hakkında Kanun yayım- • Ilk dış borç 1854’te Ingiltere’den alınmıştı. Sonraki
lanarak yabancı okullar Milli Eğitim Bakanlığına bağ- yıllarda farklı Avrupa devletlerinden de borç alınma-
landı. (1926) ya devam edilmiş ve bir süre sonra Osmanlı Devleti
• Bu yasaya göre Türkiye’deki yabancı okulların aşağı- borçlarını ödeyemez duruma gelmişti.
daki kurallara uyma zorunluluğu getirildi. • Borçların düzenli ödenmesini sağlamak ve devletin
bazı gelir kaynaklarını kontrol etmek üzere Düyun-u
› Yabancı okullar Milli Eğitim Bakanlığına bağlı Umumiye Idaresi kurulmuştu.
olacak • Lozan Antlaşması’nda Türkiye’nin payına düşen kıs-
› Müfredatları ve uygulamaları Türk müfettişler mının ödeme şekli, alacaklı devletlerle yapılacak karşı
tarafından denetlenecek diyaloğa bırakılmıştır.
› Türkçe, tarih ve coğrafya dersleri Türkçe ve Türk • Türkiye ile Fransa arasında borç miktarı konusunda
öğretmenleri tarafından okutulacak anlaşmazlık çıkmış ve 1928 tarihinde imzalanan ant-
laşmayla bir ödeme planı oluşturulmuştur.
• Bu kararlar ayrıcalıklarını kaybetmek istemeyen dev- • Ancak 1929’da meydana gelen ekonomik bunalım
letlerin şikâyetine neden oldu. Ancak Türkiye konuyu Türkiye’nin borçlarını ödemede zorlanmasına ve ulus-
bir iç mesele olarak gördüğünü ifade ederek bu şikâ- lararası Hoover Moratoryumu’ndan (Borçları taksitlen-
yetleri dikkate almadı. dirme) yararlanmak istemesine neden olmuştur.
• Bunun üzerine Türk yasalara ve yönetmeliklere uyan • Karşılıklı görüşmeler sonucunda 1933 yılında Paris’te
okullar faaliyetlerine devam ederken uymayanlar ka- yeni bir borç planı antlaşması yapılmıştır.
patıldı. • Türkiye son borcunu 1954 yılında ödemiştir.
