Page 551 - 8. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESI - SADABAT PAKTI - HATAY’IN TÜRKIYE’YE KATILMASIT PAKTI - HATAY’IN TÜRKIYE’YE KATILMASI
MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESI - SADABA 6. ÜNİTE 551
MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ HATAY’IN TÜRKİYE’YE KATILMASI
• Lozan Barış Antlaşması’na göre Boğazlar bölgesi as- • Mondros Ateşkes Antlaşması’nı izleyen günlerde
kerden ve silahtan arındırılarak Boğazlardaki trafiği Fransızlar Hatay’ın da içinde bulunduğu güney illeri-
düzenleme yetkisi Milletler Cemiyeti’ne bağlı uluslara- mizi işgal etmişlerdi. Kuvâ-yı Millîye birliklerimizin di-
rası bir komisyona bırakılmıştı. renişiyle karşılaşınca da bölgede tutunamayacaklarını
• Türkiye egemenlik haklarını kısıtlayan bu maddeleri, anlamışlar ve 20 Ekim 1921’de TBMM Hükûmeti ile

barışı elde etmek amacıyla ve Milletler Cemiyeti’nin Ankara Antlaşması’nı imzalamışlardı.
dünya genelinde silahsızlanmayı gerçekleştireceği • Ankara Antlaşması’na göre; Fransa işgal ettiği toprak-
umuduyla kabul etmişti. larımızdan çekilecekti. Nüfusun çoğunluğunu Türk-
• Ancak Milletler Cemiyeti silahlanmanın önüne geçe- lerin oluşturduğu Hatay’da ise özel bir yönetim kuru-
EDİTÖR YAYINLARI
mediği gibi Almanya, Italya ve Japonya’nın saldırgan- lacak ve burası Türk kültürünün korunması şartıyla
lıklarını önleme konusunda da yetersiz kalmıştı. Fransız mandası altına girecekti.
• Türkiye 10 Nisan 1936’da Lozan Barış Antlaşması’nı • Hatay ile ilgili bu düzenleme Lozan Barış Antlaşma-
imzalayan devletlere birer nota göndererek Boğazla- sı’nda da aynen kabul edilmişti. Ancak Atatürk, Misa-
rın güvenliğine yönelik endişelerini giderecek yeni bir kımillî sınırları içinde bulunan Hatay’ın bu durumunu
antlaşmanın yapılmasını istedi. hiçbir zaman içine sindirememiş ve kalıcı bir sonuç
• Türkiye, Ingiltere, Fransa, Sovyetler Birliği, Japonya, olarak görmemiştir.

Romanya, Bulgaristan, Yunanistan ve Yugoslavya’nın • O daha 1923 yılı Mart ayında çıktığı Adana gezisinde
katıldığı görüşmeler 20 Temmuz 1936’da yeni bir söz- “Kırk asırlık Türk yurdu, düşman elinde kalamaz.” di-
leşmenin (Montrö) imzalanmasıyla sonuçlandı. yerek konuyla ilgili duygularını ifade etmiştir.
• Bu sözleşmenin maddelerinden bazıları şunlardır: • Fransa’nın 1936’da Suriye üzerindeki manda yöneti-
mini kaldırmasıyla Hatay’ın durumu yeniden gündeme
› Boğazlar Komisyonu kaldırılacak geldi. Türkiye, Fransa’nın Hatay Suriye’ye bırakması-
› Türkiye, Boğazların her iki yakasında asker bulun- na itiraz ederek Suriye’ye tanınan bağımsızlığın Ha-
durabilecek tay’a da tanınması için harekete geçti.
› Ticaret gemileri Boğazlardan serbestçe geçe- • Bunun üzerine Hatay’ın iç işlerinde bağımsız, dış işle-

bilecek ancak savaş gemilerinin geçişine rinde Suriye’ye bağlı, kendi anayasası ile idare edilen
sınırlandırma getirilecek ve resmi dili Türkçe olan ayrı bir devlet hâline gelme-
sine karar verildi.
› Türkiye bir savaşa girer veya savaş tehlikesiyle
karşılaşırsa savaş gemilerinin Boğazlardan geçişi • Atatürk 1938 yılının Mayıs ayında Mersin ve Adana’yı
Türkiye’nin kararına bırakılacak ziyaret edip sınırdaki askeri birlikleri denetledi. Ileri
derecede hasta olmasına rağmen resmi geçit törenini
• Bu kararlar ile Türkiye’nin Boğazlar üzerindeki ege- ayakta izleyerek gerekirse Hatay için savaşabileceği
menliği sağlanmıştır. Boğazlar sorunu sona ermiştir. mesajını verdi. Bunun üzerine Hatay politikasını yu-
Türkiye’nin uluslararası alandaki etkisi ve önemi art- muşatmak zorunda kalan Fransa, 4 Temmuz 1938’de
mıştır. Doğu Akdeniz’in güvenliği sağlanmıştır. Türkiye ile bir dostluk antlaşması imzaladı.
• 24 Ağustos 1938’de tamamlanan seçimler sonucunda
SADABAT PAKTI Hatay Meclisindeki 40 milletvekilliğinden 22’sini Türk-
• Türkiye Italya’nın Habeşistan’ı işgal etmesi ve Orta ler kazandı. 2 Eylül 1938’de toplanan Mecliste bütün
Doğu’ya doğru yayılımcı bir siyaset izlemesi üzerine milletvekilleri Türkçe yemin ederek görevlerine başla-
8 Temmuz 1937’de Iran, Irak ve Afganistan ile birlikte dı. Devletin adı Hatay Cumhuriyeti olarak belirlendi ve
Sadabat Paktı’nı kurdu. cumhurbaşkanlığına Tayfur Sökmen getirildi.
• Bu antlaşmayla söz konusu devletlerin birbirlerinin iç • Hatay Cumhuriyeti’nin kurulduğu 1938 yılının en üzü-
işlerine karışmayacakları ve sınırlarına saygılı olacak- cü olayı, aldığı kararlar ile Hataylıları esaretten kurta-
ları hükme bağlandı. ran Atatürk’ün hayatını kaybetmesi oldu. 29 Haziran
• Türkiye, Sadabat Paktı ile Doğu sınırını güvence altı- 1939’da ise Hatay Millet Meclisi oy birliğiyle ana va-
na aldı. 1980’de Iran - Irak Savaşları’nın yaşanmasın- tan Türkiye’ye katılma kararı aldı. Bu karar 7 Temmuz
dan sonra pakt kesin olarak dağılmıştır. 1939’da TBMM tarafından onaylandı.