Page 68 - 9. Sınıf Türk Dili Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları

¦ §
68 ŞİİR
68

» Ey benim sarı tamburam » Gidersen uğur ola
Sen ne için inilersin Yolun gül, çimen ola
İçim oyuk derdim büyük
Ben anınçün inilerim * Yukarıdaki şiirde yolculuğa çıkacak biri
için “yolun gül, çimen ola” ifadesi ger-
* Yukarıdaki dörtlükte müzik aleti olan tambura- çek anlamlı düşünüldüğünde yolunda gül-
nın içi gerçekten oyuktur. Öte yandan mecaz ler, çimenler olsun anlamındayken mecaz
anlamda tamburanın çok dertli olduğu, ızdıra- anlamlı düşünüldüğünde yolculuk esnasında
bının büyük olduğu belirtilmektedir. herhangi bir zorluk yaşamama şeklinde bir
anlama sahiptir.
EDİTÖR YAYINEVİ
TARİZ (İĞNELEME)

* Söylenen sözün ya da kavramın gerçek ve mecaz anlamının dışında büsbütün tersini kastetme
sanatıdır.

* Tarizde sözün gerçek anlamı doğru gibi görünse de asıl amaç gerçek anlamın tam tersi bir anlamı
yansıtmaktır.

* Tariz, bir kişiyi ya da durumu alaya almak için yapılır ve tersine öğüt olarak da adlandırılır.

» Üç parmak noksan ölçersen kile » Bize kâfir demiş müfti efendi.
Dört kuruşa sekiz kuruş kat hile Tutalım ben ona diyem müselman
Tatlı söz konuşma bir kimse ile Varıldıkta yarın ruz-ı mahşerde
Hilekârlık hoş sanattır usanma İkimiz de çıkarız anda yalan

* Yukarıdaki dizelerde övülen unsurlar aslında * Yukarıdaki dizelerde müftü efendinin şair için
tariz yoluyla yerilmektedir ve bu sayede mıs- ve şairin de müftü efendi için söyledikleri
ralardaki anlamın tam tersi bir anlam yan- tam tersi bir anlamı düşündürecek şekilde
sıtılmaktadır. ifade edilmiştir.

TEŞHİS VE İNTAK (KİŞİLEŞTİRME VE KONUŞTURMA)

* İnsanlarda bulunan özellikleri hayvanlara, bitkilere veya cansız varlıklara aktarma sanatına
teşhis; bu varlıkları insan gibi konuşturma sanatına intak adı verilir.

» Benim adım dertli dolap » Küçük bir çeşmeyim yurdumun
Suyum akar yalap yalap Unutulmuş bir dağında

* Yukarıdaki şiirde dolaba dertli olma özelliği * Yukarıdaki şiirde çeşme, insan gibi konuştu-
verilmiş (teşhis) ve dolap insan gibi konuştu- rularak hem intak hem de teşhis sanatlarına
rulmuştur. (intak ve teşhis) başvurulmuştur.

TENASÜP (UYGUNLUK)

* Birbirleriyle anlam ilgisi olan sözcük yahut kavramların aynı beyit veya dörtlükte bulunması
sanatına tenasüp (uygunluk) denir.