Page 159 - 9-sinif-telafi

158 TÜRKLERİN İSLAMİYET’İ KABULÜ VE İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ

BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ’NDE YÖNETİM VE Hükümet: Hükümdara devlet işlerinde divan-ı sal- askerleri (sipahiler) ve yardımcı kuvvetler
TOPLUM YAPISI tanat denilen bugünkü Bakanlar Kurulu ile benzer olmak üzere bölümlere ayrılmıştır.
Büyük Selçuklu Devleti’nde Güç ve Yönetim işlevlere sahip kurum yardımcı olmaktaydı. BÜYÜK SELÇUKLU KÜLTÜR VE MEDE-
Yapısı ● Divanda; devletin mali ve idari işlerinden sorumlu NİYETİ
● İlk Türk devletlerinden itibaren devam eden “ülke divan-ı istifa, devletin askeri işlerinden sorumlu ● Büyük Selçuklu Dönemi’nde Türk İslam
hanedanın ortak malıdır” anlayışı Büyük Selçuklu divan-ı arz, iç ve dış yazışmalardan sorumlu ve dünyası eğitim ve öğretim faaliyetleri bakı-
Devleti’nde de uygulandı. hükümdarın tuğrasını çeken divan-ı inşa ve dev- mından altın çağını yaşadı.
letin mali ve idari işlerinin doğru yürütülüp yürü-
● Selçuklu sultanları töreye aykırı davranmamak tülmediğini denetleyen divan-ı işraf denilen dört ● Sultan Alp Arslan ve Vezir Nizamülmülk,
koşuluyla devletin mutlak hakimiydi. divan bulunurdu. sunni düşünceyi yaymak ve yıkıcı faaliyet-
leri engellemek için Nizamiye Medreselerini
● Büyük Selçuklu Devleti’nde hutbe okutmak, para ● Ayrıca divana bağlı olmayıp adalet işlerinden
bastırmak, çetr adı verilen hükümdar şemsiyesi, sorumlu divan-ı mezalim, posta ve haberleşme- kurdular.
tuğ, sancak, otağ denilen hükümdar çadırı, nevbet den sorumlu divan-ı berid ve hatunun emrinden ● Bu dönemde eğitim ve öğretim faaliyetleri
ve mühür bağımsızlık sembolü olarak kullanılırdı. sorumlu divan-ı hatun bulunurdu. sistemli hale getirildi.
Devlet Teşkilatı EDİTÖR YAYINEVİ ● Bu dönemde açılan medreselerde nakli ve
Adalet: Büyük Selçuklularda adalet şer’i ve örfi
● En üst kademesinde sultanın bulunduğu Selçuklu hukuk olmak üzere ikiye ayrılırdı. akli ilimler öğretildi. Sultan Melikşah Döne-
Devleti’nde güç ve yönetim yapısı saray, hükümet, ● Evlenme, boşanma, miras, nafaka ve vergiler gibi mi’nde İsfahan ve Bağdat’ta rasathane
adliye ve ordu unsurlarından oluşmuştur. konular şer’i mahkemelerde sonuca bağlanırdı. kuruldu.
Saray: Hükümdar, ailesi ve maiyeti ile birlikte Davalara kadılar bakardı. Başkadıya Kadiü’l-Ku- ● Resmi dili Farsça olan Selçuklularda Emir
sarayda yaşardı. Saray aynı zamanda devletin yöne- dat denilirdi. Muizzi, Ömer Hayyam, Enveri ve Ezraki gibi
tildiği yerdi. Örfi hukuk: davalarına ise emir-i dad bakardı. Asa- dönemin en önemli edipleri yetişmiştir.
● Saray teşkilatında çalışanların başında olan ve yişi bozan ve kanunlara uymayanlar örfi hukuka ● Bu dönemde mimari alanda da yenilikler
onları denetleyen kişiye hacibü’l hüccab denirdi. göre yargılanırdı. görülmüştür. İlk defa girintili duvarlar ve
büyük avlu yapısıyla medreseler ve camiler
● Selçuklu Sarayında; sultanın bayrağını ve saltanat Ordu: Ordunun başında genelde sultan bulu- yapılmıştır.
sancağını taşıyan emir-i alem, sarayın ve sultanın nurdu. Askerler; ok, yay, kılıç, kalkan, mızrak ve
emniyetini sağlayan Emir-i candar, sultanın yemek- girz gibi hareket kabiliyetlerini sınırlamayan hafif ● Ayrıca İslam dünyasına kazandırdıkları bir
lerini ve sofra hizmetlerini yapan emir-i çeşnigir, silahlar taşırlardı. diğer mimari tarz ise yüksek, silindirlik ve
sultanın yol düzenini sağlayan serhenk, sultanın ● Selçuklularda ordu; Ordunun savaşçı kısmını yivli ince minareli yapılardır.
atlarının bakımını yapan emir-i ahur, sultanın silah- oluşturan hassa askerleri, doğrudan sultana bağlı ● Bu dönemde süsleme, kitabe, minyatür,
larını taşıyan emir-i silahtar ve sultanın ziyafetlerini muhafız birlikleri denilen gulaman-ı saray, eyalet tezhip, halı, kilim ve çini gibi sanat alanla-
hazırlayan emir-i meclis gibi görevliler bulunurdu. askerleri, sınırlara yerleştirilen Türkmenler, ikta rında da önemli eserler verildi.