Page 155 - 9-sinif-telafi

154 TÜRKLERİN İSLAMİYET’İ KABULÜ VE İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ

• 1040 yılında Büyük Selçuk Devleti ile yapılan • Daha önceleri konar-göçer hayat süren Türkler, Türk İslam Dünyasında İlk Edebi Eserler
Dandanakan Savaşı’nı kaybeden Gazneliler za- Müslüman olduktan sonra İslam medeniyetin- Kutadgu Bilig: Yusuf Has Hacip tarafından
yıflama sürecine girdi. deki güçlü şehir kültürünün etkisiyle göçebeli- yazılmıştır. Mutluluk veren bilgi anlamına
• 1187 yılında Afgan asıllı Gurlular tarafından varlı- ği bırakıp yerleşik hayata geçmeye başladılar. gelmektedir.
ğına son verildi.
• Köylere yerleşenler tarım ve hayvancılıkla, şe- • Türklerin İslami dönemdeki ilk edebi ürü-
İslamiyet’in Türk Devlet ve Toplum Yapısına hirdekiler ise ticaret ve el sanatlarıyla uğraş- nü olup hükümdarlara öğüt veren ilk si-
Etkisi yasetname özelliği de taşımaktadır.
• İlk Türk-İslam devletlerinin hakimiyet anlayışı, tılar. • 1070’de Doğu Karahanlı Hükümdarı Uluğ
İslamiyet öncesi Türk devletlerindeki teşkilatlan- • Şehir hayatının gelişmesiyle birlikte Müslüman Kara Buğra Han’a sunulmuştur.
manın devamıdır. Türkler yeni toplumsal kurumlar tesis ettiler. • Eserde hükümdarın halkına, halkın da
• İlk Türklerin “il” olarak adlandırdığı devlet , İsla- • Bu kurumların başında fütüvvet teşkilatı geli- devlete karşı olan sorumlulukları anlatıl-
mıştır.
miyet’in kabulünden sonra devlet veya mülk şek- yordu. Abbasi Halifesi Nasır tarafından kurulan
linde adlandırıldı. bu teşkilatın amacı zanaatkârlar arasında da- Divanü Lügati’t Türk: Karahanlılar Döne-
• Satuk Buğra Han’la birlikte hükümdarlar Müslü- yanışmayı sağlamaktı. mi’nde Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılan
• Türklerin İslamiyet’e girdikten sonra tanıştıkları
man isimler ve lakaplar almaya başladılar. EDİTÖR YAYINEVİ bu eser, Türk tarihinin ilk sözlüğüdür.
• Abbasi halifesi Muktedi Billah’a sunulan
• Devlet işlerinin düzenli bir şekilde yürütülmesi yeniliklerden bir diğeri vakıflar oldu. eserde Türkçenin Arapça kadar zengin
için çeşitli divanlar oluşturuldu. • Türk İslam memleketlerindeki camiler, med- bir dil olduğu anlatılmıştır.
• Karahanlılarda Meclis-i Ali, Gaznelilerle Divan-ı reseler, imarethaneler, darüşşifalar, çeşmeler, Divan-ı Hikmet: Hoca Ahmet Yesevi tara-
Vezaret denilen devlet işlerinin görüşüldüğü di- köprüler ve kervansarayların birçoğu vakıflar fından yazılmış olan bu eser, Türk tasavvuf
vanlar kuruldu. tarafından inşa edildi. tarihinin bilinen ilk edebi eseridir.
• Töre denilen hukuk kuralları İslamiyet’in kabu- • Müslüman Türkler yerleşik hayata geçtikçe • Din ve ahlaki öğütlerle İslamiyeti Türkler
lünden sonra Şer’i ve Örfi olmak üzere iki kısma özellikle şehirlerde, İranlılar ve Araplarla birlik- arasında yaymayı amaç edinen şiirsel an-
latımlı bir eserdir.
ayrıldı. te yaşadılar.
• Karahanlılarda ordu; saray muhafızları, hassa or- • Bunun sonucunda da Fars ve Arap kültürleri ile Atabetü’l Hakayık: Gerçeklerin Eşiği anla-
dusu ve aşiret kuvetlerinden oluşurken Gazne- yakın etkileşim içine girdiler. Karahanlılar bu mına gelen eser Edip Ahmet Yükneki tara-
lilerde ise; gulam askerleri, eyalet ve bağlı dev- süreçte resmî dil, konuşma dili ve edebiyat dili fından yazılmıştır.
• Karahanlı hükümdarı Muhammed Dâd İs-
letlerin kuvvetleri, Türkmenler, ücretli ve gönüllü olarak Türkçenin Hakaniye lehçesini kullanma- pehsalar Bey’e sunulmuştur.
biriklerden oluşuyordu. ya devam ettiler. • Ahlaki yönü ağır basan bu eserde bilgili,
• İslamiyet’in kabulü Türk devlet yapısı kadar top- • Yazı alanında ise başlangıçta Uygur alfabesiyle alçak gönüllü, cömert olma ve dili tutma-
lum hayatını da değiştirdi. yazarken zamanla Arap alfabesine geçtiler. nın yararları belirtilmiştir.