Page 170 - 9-sinif-telafi

BEŞERÎ SİSTEMLER 169

İLK YERLEŞMELER VE YERLEŞMELERİN Yer Şekilleri den uzak, arazinin engebeli ve ulaşımın
FARKLILAŞMASI • Dağlık ve engebeli alanlar yerleşmeyi sınırlan- zor olduğu alanlarda kurulmuştur.
EDİTÖR YAYINEVİ
dırır. • Türkiye’de Kuzey Anadolu Dağları’nın
• İnsanların ilk dönemlerdeki yerleşim alanı seçim- • Alpler, Kayalık Dağları ve Himalayalar gibi alan- kuzey yamaçlarında görülür.
lerinde; su kaynaklarının varlığı, iklim şartlarının larda yerleşmeler sınırlıdır. Çizgisel Yerleşmeler
elverişli olması, av hayvanlarının varlığı, tohum Yükselti • Genellikle yol ve akarsu vadisi boyunca
ve meyve bolluğu, verimli tarım arazisinin bu- sıralanan evlerin oluşturduğu yerleşme-
lunması ve korunaklı olması gibi faktörler etkili • Yerden yükseldikçe sıcaklık değerlerinin düş- lere denir.
olmuştur. mesine bağlı olarak yerleşmeler seyrekleşerek
belli bir yükseltiden sonra kaybolur. ● Türkiye’de Karadeniz kıyılarında görülür.
Dünyada ilk yerleşim yerlerinin kurulduğu alanlar:
Çöller Dairesel Yerleşme
⤷ Nil Nehri çevresi (Mısır Medeniyeti) • Yağışın yetersiz olduğu sıcaklığın çok yüksek • Yer şekillerinin az engebeli olduğu saha-
⤷ İndus ve Ganj nehirleri çevresi (Hint Medeni- olduğu çöller yerleşim alanı olarak tercih edil- larda kurulan dairesel şekle sahip yerleş-
yeti) mez. melere denir.
⤷ Sarı Irmak ve Gök Irmak çevresi (Çin Medeni- Bataklıklar ve Gür Ormanlar YERLEŞME TÜRLERİ
yeti) • Sıcaklık ve nemin yüksek olduğu bataklık ve • Yerleşme türleri; kır yerleşmeleri ve şehir
⤷ Fırat ve Dicle nehirleri çevresi (Mezopotamya gür ormanlar ulaşım ve tarım açısından elve- yerleşmeleri olmak üzere ikiye ayrılır.
Medeniyeti) rişsiz olduğu için yerleşim alanı olarak tercih Kır Yerleşmeleri
⤷ Orta Amerika (Aztek ve Maya medeniyetleri) edilmez. • Nüfusu 20.000’in altında olan hayvan-
⤷ And Dağları etekleri (İnka Medeniyeti) YERLEŞME DOKULARI cılık, tarım ve ormancılık gibi ekonomik
faaliyetlerin ön planda olduğu yerleşme-
• Doku özelliklerine göre yerleşmeler; dağınık ve
YERLEŞMEYİ SINIRLANDIRAN FAKTÖRLER toplu yerleşmeler olmak üzere ikiye ayrılmıştır. lerdir.
• Yer şekilleri, kutuplar, yükselti, çöl, su yüzeyle- Toplu Yerleşmeler Kasaba
ri, orman ve bataklıklar yerleşmeyi sınırlandıran • Bu yerleşmeler daha çok suyun az olduğu düz • Temel geçim kaynakları hayvancılık, ta-
bazı faktörlerdir. ya da hafif engebeli alanlarda kurulur. rım, küçük çaplı sanayi ve ticaret olan
• Türkiye’de İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu nüfusu 2000’den fazla 20.000’den az
olan yerleşmelerdir.
Kutuplar bölgelerinin kırsal kesimlerinde görülür.
Köyler
• Kutup bölgelerinde sıcaklık yıl boyu 0°C’nin al- Dağınık Yerleşmeler • Temel geçim kaynakları tarım ve hayvan-
tında olduğundan bu durum yerleşmeyi sınırlan- • Bu yerleşmeler su kaynaklarının bol, tarım cılık olan ve nüfusu 2000’in altında olan
dıran bazı faktörlerdir. alanlarının küçük parçalar halinde ve birbirin- yerleşmelerdir.