Page 146 - 10_edebiyat_ogretmenin
P. 146

144                                                                     TİYATRO
          Orta oyununun şekil ve içerik özellikleri şunlardır:

              F    Orta oyununun adının geçtiği ilk belge 1834 tarihlidir. Daha eski kaynaklarda bu
                  oyun; kol oyunu, meydan oyunu, taklit oyunu, zuhuri gibi adlarla anılmıştır.

              F    Oyunun dekoru; yeni dünya denilen bezsiz bir paravandan ve dükkân denilen iki katlı
                  bir kafesten oluşur. Yeni dünya ev, dükkân ise iş yeridir.
              F    Oyunun oynandığı yuvarlak alana palanga veya meydan denir. Bu alanlar günümüzdeki
                  gibi olmasa da oyun için bir çeşit sahne görevini üstlenir.
              F    Oyunda çeşitli mesleklerden, yörelerden, uluslardan (Arap, Acem, Kayserili, Laz,
                                                  YAYINEVİ
                  Ermeni) insanların meslekî ve yöresel özellikleri, ağızları taklit edilir.
              F    Orta oyununda erkekler tarafından canlandırılan kadın tipine “zenne” adı verilir.
              F    Oyunda tekerlemelerden ve kalıplaşmış ifadelerden yararlanılır.
              F    Oyuncuların giyim kuşamlarını koydukları sandığa da ‘‘pusat’’ denir.

              F    Oyundaki kahramanların gerçek kişiler olması yönüyle, Türk halk tiyatrosu içinde
                  modern tiyatroya en yakın olanıdır.

              F    Oyunda “Zurna” ve “çifte-nâra” gibi nefesli ve vurmalı çalgılarla söylenen türkü ve
                  şarkılara “köçekler” danslarıyla eşlik eder.

              F    Kavuklu Hamdi ile Pişekâr Küçük İsmail Efendi, orta oyununun önemli ustaları sayılır.
                      EDİTÖR
              F    Orta oyunu da diğer geleneksel Türk tiyatrosu çeşitleri gibi yazılı bir metne bağlı
                  değildir. Fakat bu oyun da -Karagöz’deki gibi- sözlü gelenekte kendi kurallarını
                  oluşturmuş ve ana hatları önceden belirlenmiştir. Oyuncular bunu dile getirirken
                  doğaçlama ile zenginleştirerek sahneye koyarlar.

              F    Orta oyununda gülmece ögesi, Karagöz oyunundaki gibi taklit, nükte, yanlış anlama,
                  anlamazlıktan gelme ve güldürücü hareketlere dayanır. Oyunda çeşitli meslekler-
                  den, yörelerden, uluslardan insanların meslekî ve yöresel özellikleri, ağızları taklit
                  edilir. Bunlar arasında Arap, Acem, Kastamonulu, Kayserili, Kürt, Balama, Frenk,
                  Laz, Yahudi, Ermeni vb. sayılabilir. Farklı etnik köken ve dinlerden olan bu kişiler,
                  hem Osmanlı Devleti’nin yapısının hem de oyunun ortaya konduğu zaman diliminin en
                  somut gerçekliğidir.

              F    Pişekâr; akıllı, rehber, iyiyi kötüyü ayırt edebilen, tecrübeli, yaşlı bir tiptir. Oyun,
                  bu kişinin göstereceği tarza tabidir.
              F    Kavuklu ise oyunun komik unsurudur. Cehaleti, inatçılığı ve bunlara karşı güler yüzü
                  ile Pişekâr’ı oyun sonuna kadar uğraştırır.

          Orta Oyununun Bölümleri
          Orta oyunu da gölge oyununda olduğu gibi çeşitli bölümlerden oluşur. Bu bölümler mukaddime
          (öndeyiş), muhavere (söyleşme), fasıl ve bitiştir.
   141   142   143   144   145   146   147   148   149   150   151