Page 90 - 9_cografya_ogretmenin

88 DOĞAL SİSTEMLER
2. BASLINÇ VE RÜZGÂRLAR Yükselti

ˇ Yer çekimine bağlı olarak her maddenin belirli bir ağırlığı vardır. Maddeler, ağırlıkları
oranında bulundukları yüzeye bir baskı uygular. Buna basınç denir.
ˇ Atmosferdeki çeşitli gazların yer çekiminin de etkisiyle yere yaptığı baskıya atmosfer
basıncı ya da hava basıncı denir. Atmosfer basıncı
ˇ Basınç barometre ile ölçülür. Basıncın değeri milibar (mb) denilen birimle belirtilir. Aynı
basınca sahip olan noktaların birleştirilmesiyle oluşturulan iç içe kapalı eğrilere ise izobar
adı verilmektedir.
o
o
ˇ Deniz kıyısında (0 metre), 45 paralellerinde ve 15 C sıcaklıkta normal atmosfer
YAYINEVİ basınç
değerleri şöyle çıkmıştır: 760 mm, 1013 mb, 1033 gr’dır. Bu değerlerin üstünde olanlara
yüksek (antisiklon), altında olanlara alçak (siklon) basınç denir. Torricelli tarafından deney
yapılmıştır.

Basıncı Etkileyen Faktörler

ˇ Hava basıncı çeşitli bölgeler arasında değişiklik gösterdiği gibi aynı yerde de zamanla
değişiklik gösterir. Bu farklılığın nedeni yükseklik, yoğunluk, sıcaklık ve dinamik etkenler-
dir.
ˇ Sıcaklık: Sıcaklığın artmasıyla hava genişler, hafifler Sıcaklık

ve yükselir. Yükselen havanın yere yaptığı
EDİTÖR basıncın
azalmasıyla, alçak basınç alanları oluşur. Sıcaklığın
azalmasıyla soğuyan havanın hacmi daralır, ağırlaşır
ve alçalır. Alçalan havanın yere yaptığı basıncın art- Atmosfer basıncı
masıyla yüksek basınç alanları oluşur. Bu şekilde, ısınma ve soğumaya bağlı olarak oluşan
basınç merkezlerine termik basınç merkezleri denir. Örneğin; Ekvator çevresi sürekli sıcak
olduğundan, burada termik alçak basınçlar oluşmuştur. Kutuplar civarı ise, sürekli soğuk
olduğundan burada da termik yüksek basınçlar oluşmuştur. Sıcaklık ile basınç arasında
ters orantı vardır.
ˇ Isınan hava yükselir böylece yeryüzüne uyguladığı basınç azalır.
ˇ Soğuyan hava ağırlaşır ve alçalır. Yeryüzüne uyguladığı basınç artar.

Yükselici Hava Hareketleri Alçalıcı Hava Hareketleri
Alçak Basınç (AB) Yüksek Basınç (YB)