Page 110 - tyt_tek_kitap_konu

BÖLÜM

8 BEŞERİ SİSTEMLER

YERLEŞMELER Ɖ Kalkolitik olarak isimlendirilen dönemde ise madenler
işlenmeye başlamış, yeni üretim araçları yapılmıştır.
Nüfusun artması ve yerleşim birimlerinin genişlemesi
YERLEŞME VE YERLEŞMENİN GELİŞİMİ ile şehir devletleri oluşmaya başlamıştır. Şehirler
kurulurken kolay savunulabilen alanlar tercih edilmiş
ve şehirlerin etrafı surlarla çevrilmiştir.
Ɖ İnsanlar var olduğu zamandan beri bulunduğu çev-
reden etkilenmiş ve bu çevreyi sürekli etkilemiştir. Ɖ Tüm bu gelişmelerle beraber konutların yapısal nite-
Nüfus artışı, yerleşme, ekonomik ve siyasi ilişkiler likleri de değişmiştir. Zamanla yapılarda kerpiç, taş
gibi konular beşeri coğrafyanın inceleme alanıdır. ve ahşap kullanılmaya başlanmış ve konutlar daha
dayanıklı hale getirilmiştir.
Ɖ İnsanların yaşamını devam ettirdiği, çeşitli ekonomik Ɖ Yerleşim birimlerindeki fonksiyonel değişimler şehir-
faaliyetlerde bulunduğu alana yerleşme denir. leşmeye hız kazandırmıştır. Tarımın yanı sıra bu
şehirlerde ticaret de önemli bir ekonomik fonksiyon
Ɖ İnsanlar kendilerini yabani hayvanlara karşı korumak, YAYINEVİ
haline gelmeye başlamıştır.
iklimin olumsuz etkisinden kurtulmak, ürünlerini sak-
lamak için yerleşmeye ihtiyaç duymuştur. Ɖ Yerleşmeye müsait olan yerlere ökümen, olmayan
yerlere anökümen denir. Kuzey Kutbu’na en yakın
Ɖ Yerleşmeyi doğal (iklim, yer şekilleri, bitki örtüsü, su yerleşme Dikson (Rusya)’dır. Zengin yer altı kaynak-
kaynakları, jeolojik yapı) ve beşeri (sanayi, tarım, tica- larına sahiptir. Ust Nera (Rusya) en soğuk şehirlerden
ret, ulaşım, madencilik, turizm) faktörler etkiler. olmasına rağmen zengin doğal gaz yataklarından
EDİTÖR
dolayı yerleşme vardır.
Ɖ İlk insanların yaşam şekillerine bakıldığında coğrafi
koşullara çok bağımlı oldukları görülür. Yaşamlarını Ɖ Neolitik Dönem’deki şehirler daha çok tarım ve ticari
avcılık ve toplayıcılıkla göçebe bir şekilde sürdürmüş- fonksiyonları ile ön plandayken, Kalkolitik Dönem’deki
lerdir. Paleolitik Çağ’da insanlar mağaralar ve büyük şehirlerde tarım ve ticaretin yanı sıra, maden çıkarımı
ağaç kovuklarında yaşamaktaydı. Türkiye’de Karain ve işletilmesi de ekonomik fonksiyonlara dahil olmuş-
ve Yarımburgaz mağaraları örnektir. tur.
Ɖ Yerleşme türlerinin gelişimi açısından günümüze en
yakın değişim Sanayi Devrimi ile olmuştur. Sanayi-
leşme faaliyetlerine bağlı olarak şehirler büyümüş ve
modern yerleşim birimlerine dönüşmeye başlamıştır.
Sonuç olarak kırsal yerleşmelerdeki nüfus miktarı
azalmış ve kentsel nüfus artmaya başlamıştır.
Ɖ Günümüz şehirleri fonksiyonel açıdan çok daha
çeşitli özelliklere sahiptir. Bazı şehirler bir fonksiyonu
ile ön plana çıkarken bazı şehirler birden çok fonksi-
yon ile ön plana çıkmaktadır. Şehirler fonksiyonlarına
göre, sanayi, ticaret, turizm, liman, maden ve yönetim
şehirleri olarak sınıflandırılabilmektedir. Bu fonksi-
Ɖ Neolitik (Cilalı Taş) Çağ’da tarımın yapılmaya baş- yonları ile şehirler bazen bölgesel, küresel ve yerel
lanmasıyla insanlık tarihi açısından çok önemli bir etkilere sahip olmaktadır.
gelişme olmuştur. Tarımla birlikte yerleşik hayata Gelişen teknoloji ile beraber günümüz şehirleri önce-
geçilmiş ve tercih edilen alanlar tarıma elverişli su Ɖ den yerleşme yapılamayan yerlere de kurulabilir hale
kaynaklarının etrafı olmuştur. Genel olarak incelendi- gelmiştir. Barajlar ve sulama kanalları sayesinde
ğinde Ganj, İndus, Sarıırmak, Gökırmak, Nil, Fırat ve insanlar su kanallarına yakın yerlerde yaşamaktan
Dicle gibi önemli akarsuların etrafında ilk uygarlıkların kurtulmuşlardır. Önceden çok soğuk alanlarda yaşa-
gelişim gösterdiği görülür.
yamayan insanlar ısınma sistemleri sayesinde bu böl-
Ɖ Tarım ile birlikte birçok hayvan türü evcilleştirilmiş ve gelerde de yaşamaya başlamışlardır.
insanlar yeni evler yapmaya başlamıştır. Daha sonra Ɖ Dünya’nın her yeri yerleşim için elverişli değildir. Yer-
evler bir arada kurulmaya başlamış ve köy kavramı leşmeyi sınırlandıran faktörler vardır. Buzullarla kaplı
ortaya çıkmıştır. Bu süreçlerin devamında yerleşme alanlar, dağlık alanlar, şiddetli kuraklığın yaşandığı
sayıları çoğalmış ve ilk şehirler ortaya çıkmıştır. alanlar vb. yerleşim için elverişli değildir.