Page 8 - 2024 adli ve idari hakim yardımcılığı gy-gk konu anlatımlı

BÖLÜM 8 EKLER / SÖZCÜKTE YAPI

EKLER
DATA YAYINLARI
Cümle içerisinde sözcükler arasında anlam ilişkileri kurmak ya da yeni bir sözcük türetmek için sözcük kök ve gövdelerinin sonuna
eklenen ses veya seslere ek denir. Türkçe sondan eklemeli bir dil olduğundan her durumda ek olan ses veya sesler kökten sonra
gelir. Bir sözcük birden fazla ek almış olabileceği gibi kök hâlinde de olabilir.

Türkçede ekler işlevlerine göre çekim ekleri ve yapım ekleri olmak üzere iki başlık altında incelenir.

EKLER

YAPIM EKLERİ ÇEKİM EKLERİ

İsimden İsimden Fiilden Fiilden İsim Çekim Ekleri Fiil Çekim Ekleri
İsim Fiil İsim Fiil Çokluk Eki Kip Ekleri
Yapım Yapım Yapım Yapım
Ekleri Ekleri Ekleri Ekleri İyelik Ekleri Şahıs Ekleri
İlgi (Tamlayan) Eki Soru Eki
Hâl (Durum) Ekleri Ek Fiil
Soru Eki
Ek Fiil
Vasıta (Araç) Eki
Eşitlik Eki

Ek konusu öğrenilmeden önce, “KÖK” ve “GÖVDE” kavramlarının iyice bilinmesi gerekir. Bu iki kavram öğrenilmeden
“Ekler” başlığı kavranamaz.

KÖK

• Bir sözcüğün parçalanamayan, anlamlı en küçük parçasına kök denir. Sözcüğün ekleri çıkarıldıktan sonra kalan anlamlı bölü-
müdür kök. Türkçede kök, daima sözcüğün başında bulunur.
X Örnekler
► as-, kan-, saç-, yan-, çırp-, sön-; kış, koç, kar, kültür, beş, baş...

• Kökün, sözcüğün tamamıyla anlam ilişkisinin bulunması gerekir.
X Örnekler
► “Zaman” sözcüğünün anlamlı en küçük birimi “zam” sözcüğüdür. Ancak bu sözcük, sözcüğün bütünüyle anlam ilişkisi bakı-
mından ilgili olmadığından “zam” ifadesi sözcüğün kökü değildir. “Zaman” kök hâlindedir.
► “Kırık” sözcüğünün anlamlı en küçük birimi “kır-” sözcüğüdür. Bu sözcük “kırılmış olan” anlamına gelen “kırık” sözcüğüyle
anlamca ilgili olduğundan sözcüğün köküdür. (Kırık → kır- = kök)

► yaş - a - dı ► yağ - mur - luk ► söz - lük ► balık - çı -lık
kök kök kök kök

► kar - ar - tı (kara) ► gür - eş (güreş) ► ay - ak (ayak) ► kel - e -bek (kelebek)
kök değil kök kök değil kök kök değil kök kök değil kök

76