Page 9 - 2024 adli ve idari hakim yardımcılığı gy-gk konu anlatımlı

FİİLLER - EK FİİL - FİİLİMSİ BÖLÜM 10

FİİLLER (EYLEMLER)
DATA YAYINLARI
Varlıkların hareketlerini, işlerini, onlarla ilgili oluşları kip ve kişiye bağlı olarak anlatan sözcüklere fiil (eylem) denir. Fiilleri diğer söz-
cük türlerinden ayıran en önemli özellik; iş, oluş ve hareket bildirmeleridir.
X Örnekler
► gel-, git-, kaz-, gül-, koş-, otur-, ağla-, yaz-, seç-, kız-, sız-, uyu-, kaçır-, kaldır-, taşın-, saydır-, oturt-, kurtar-, kaynaş-, yazıl-...
Fiilleri Diğer Sözcük Türlerinden Ayırma

• Fiilleri diğer sözcük türlerinden ayırmak için kök veya gövdelerine “-mek/-mak” mastar eki getirilir. Mastar eki getirilen sözcük
anlamlı olursa o sözcük fiildir.
X Örnekler
► sil - mek (anlamlı) ► temizle - mek (anlamlı) ► kutu - mak (anlamsız) ► için - mek (anlamsız)
fiil (kök hâlinde) fiil (gövde hâlinde) isim edat
• Bazı sözcükler (genellikle eş sesli sözcükler) hem fiil hem de isim özelliği gösterir. Bu tür sözcüklerin fiil mi yoksa isim mi
olduklarını anlamak için cümle içindeki anlamlarına bakmak gerekir. (gül, kır, yüz...)

• Fiiller belirttikleri anlamlara, çekimli fiil olmalarına ve yapılarına göre üç başlık altında ele alınabilir.

FİİLLER (EYLEMLER)

Anlamlarına Göre Fiiller Fiil Çekimleri Fiilde Yapı
İş (Kılış) Fiilleri Kip Ekleri Basit Fiiller
Durum Fiilleri Kişi Ekleri Türemiş Fiiller

Oluş Fiilleri Fiillerde Olumsuzluk Birleşik Fiilleri
Çekimli Fiil
ANLAMLARINA GÖRE FİİLLER

Türkçede fiiller, anlamlarına göre iş (kılış), durum ve oluş eylemi olmak üzere üçe ayrılır.
KILIŞ (İŞ) FİİLLERİ DURUM FİİLLERİ

Öznenin yaptığı işten, öznenin dışında başka bir varlığın da etki- Herhangi bir varlığın içinde bulunduğu hâli (durumu) anlatan fiil-
lendiği fiillerdir. Kılış fiilleri “Ne?”, “Neyi?” ve “Kimi?” sorularına lerdir. Bu fiiller “Neyi?” ve “Kimi?” sorularına cevap vermez, yani
cevap verebilen fiillerdir yani nesne alabilen fiillerdir. nesne alamaz. Genellikle öznenin kendi iradesiyle bazen de
iradesi dışında gerçekleştirdiği eylemlerdir. Bu fiillerde öznenin
X Örnekler
yaptığı işten etkilenen bir varlık yoktur.
► yaz-, aç-, taşı-, dök-, sat-, kır-, anlat-, bil-...
X Örnekler
► gül-, otur-, dinlen-, uyu-, uyan-, sus-, otur-, yat-, uzan-,
X Örnekler
sevin-...
► Annesi mutfakta sebzeleri doğruyor.
X Örnekler
► Bu romanı geçen yıl okumuştum. ► İşlerini bitirdikten sonra kanepeye oturdu.

► O kadar yorgundu ki parkta biraz dinlendi.
÷ NOT
• İş fiillerinde cümlede nesne bulunmasa dahi yüklem, “Ne?, Önemli Bilgi
Neyi?, Kimi?” sorularına cevap verir. Yani fiilin nesne • Bir fiilin başına “onu” ifadesi getirildiğinde ifade anlamlıysa
alması değil, nesne alabiliyor olması önemlidir. fiil, nesne alabilir; anlamsızsa fiil, nesne alamaz.

99