Page 18 - 2024 editör yurdışı özetin özeti

TÜRK DEVLETLERİ VE
BÖLÜM 1
TOPLULUKLARI

ESKİ TÜRK DEVLETLERİ I. KÖK TÜRK DEVLETİ (552 - 630)
• Türk adıyla kurulan ilk Türk devletidir.
ASYA HUN DEVLETİ (BÜYÜK HUN DEVLETİ) (MÖ • Bumin Kağan tarafından Ötüken’de kurulmuştur.
220 - MS 216) • En parlak dönem Mukan Kağan Dönemi’dir. Devleti amcası
• Orta Asya’da kurulan ilk teşkilatlı Türk devletidir. İstemi Yabgu ile birlikte yönetmiştir.
• Hunların bilinen ilk hükümdarı büyüklük ve genişlik anlamına • İpek Yolu’na hakim olmak için Akhunlara karşı Sasanilerle itti-
gelen Şan-yü veya Tan-hu unvanını taşıyan Teoman’dır. fak yapılmıştır.
• Oğuz Kağan Destanı’nı oluşturmuşlar. Bu destanda geçen • Daha sonra Sasanilere karşı da Bizans ile iş birliği yapmışlardır.
Oğuz Kağan, Mete Han olarak bilinir. • Mukan Kağan’dan sonra artan Çin baskısı ve iç çekişmeler
• Türk devletlerinde görülen ikili teşkilat ve kurultay Hunlarla devletin Doğu ve Batı olarak ikiye ayrılmasına neden oldu ve iki
uygulanmaya başlamıştır. taraf da daha sonradan Çin egemenliğine girmiştir.
• Çin baskısından kaçan Hunların batıya göç etmeleri sonucu YAYINLARI
İlk anlaşmayı Çinlilerle imzalamışlardır (Kuzey Şansi Antlaş-
ması). İpek Yolu için mücadeleler yapılmıştır.
• En parlak dönemi Mete Han Dönemi’dir. Bu dönemde devlet II. KÖK TÜRK (KUTLUK) DEVLETİ (682 - 742)
en geniş sınırlarına ulaşmış ve Türk boylarını tek çatı altında • Kök Türkler, Çin esaretinde olduğu dönemlerde bağımsızlık
birleştirmiştir. için ayaklanmışlardır. Kutluk Kağan, İlteriş (devleti derleyen)
• Bu durum Orta Asya’da Türk siyasi birliğinin sağlandığını gös- unvanıyla kağan seçildi. Bu ayaklanmalardan en önemlisi 639
termektedir. yılındaki Kürşat Ayaklanması’dır. Bu girişim başarısız olmasına
• İlk disiplinli Türk ordusunu kuran Mete Han “Islıklı ok’u” bulmuş, rağmen bağımsızlık mücadelesine hız kazandırmıştır.
orduyu “Onluk Sisteme” göre teşkilatlandırmıştır. • Nihayet Kök Türkler, Kutluk Kağan önderliğinde bağımsızlık
• Çinliler Çin Seddi’ni, Hun akınlarını durdurmak için bu dönemde için harekete geçmiş ve 682 yılında II. Kök Türk Devleti’ni res-
men kurmuşlardır.
• EDİTÖR
yapmışlardır.
• Mete Han’dan sonra Hun Devleti, Doğu ve Batı hun olarak ikiye • Kutluk Kağan, Çin üzerine 46 sefer düzenlemiştir.
ayrıldı. Batı Hun’a Çinliler son verirken Doğu Hun Güney ve • Kutluk’tan sonra başa geçen Kapgan Kağan Türk birliğini
Kuzey Hun olarak ikiye ayrıldı. büyük ölçüde sağlamıştır.
• • Ancak kurduğu baskıcı yönetim, Türk boylarının isyan etme-
Kavimler Göçü yaşanmıştır. sine neden olmuştur.
• En parlak dönem Bilge Kağan Dönemi’dir.
AVRUPA HUN DEVLETİ (370 - 496) • Ülkeyi kardeşi Kül Tigin ile beraber idare etmiştir.
• Avrupa’da kurulan ilk Türk devletidir. • Devlet bünyesinde Vezir Tonyukuk önemli görevler üstlenmiştir.
• Balamir tarafından kurulmuştur. • Devlet Karluklar, Basmiller ve Uygurların birleşmesiyle yıkıl-
• Devlet en parlak dönemini Attila Dönemi’nde yaşamıştır. mıştır.
• Uldız Dönemi’nde Anadolu’ya ilk Türk akınları yapılmıştır.
• Atilla Doğu Roma ile ilişkileri geliştirmek için Margos Barışı’nı ÷ NOT
yapmış ancak antlaşmanın şartlarına uyulmaması sebebiyle I. • Devletin Türk kelimesini kendi adlarında kullanmaları, kendi-
ve II. Balkan seferlerine çıkmıştır. lerine özgü alfabe oluşturmaları ve Çin’e karşı bağımsızlık
• Seferler neticesinde Anatolios Antlaşması yapılmış ve Doğu mücadelesi vermeleri ulusçu (milli) bir devlet niteliği taşıdık-
larını gösterir.
Roma ödediği vergiyi üç katına çıkarmıştır.
• Doğu Roma’yı denetim altına alan Atilla, Batı Roma üzerine
Galya Seferi’ni düzenlemiş ancak papanın Batı Roma adına af UYGUR DEVLETİ (744 - 840)
dilemesi üzerine Atilla Roma’yı işgal etmeden geri dönmüştür. • Basmil ve Karlukların birleşmesiyle kurulmuştur.
Almanların Nibelungen Destanı’nda Attila’dan Etzel olarak bah- • Devletin kurucusu Bilge Kül Kağan’dır. Ötüken merkezli
sedilir. Ayrıca Attila Avrupa’da “Tanrı’nın Kamçısı”, “Tanrı’nın kurulmuştur. Moyen-Çur Dönemi’nde devlet en parlak döne-
Kırbacı” olarak adlandırılmıştır. mini yaşamıştır.
• Attila’dan sonra tahta geçen İlek, Dengizik ve İrnek geçmiştir. • Türk - Arap iş birliği sayesinde kazanılan Talas Savaşı, Uygur-
Devlet bu dönemde yıkılma sürecine girmiştir. ların Orta Asya’da egemenlik kurmalarını sağlamıştır.

238