Page 20 - 2024 editör yurdışı özetin özeti

TÜRKLERİN BİLİM, SANAT VE BÖLÜM 1

MEDENİYETE KATKILARI
• EDİTÖR YAYINLARI

İLK TÜRK DEVLETLERİ DÖNEMİNDE BİLİM, • Uygurlarda resim, fresk, çinicilik ve minyatür gibi sanatlar geliş-
SANAT VE MEDENİYET miştir.
• Süsleme sanatında kaplan, dağ keçisi, geyik motifleri kullanıl-
mıştır.
YAZI, DİL VE EDEBİYAT
• Eski Türklerde halılar üzerine aplike tekniğiyle resimler yapıl-
mıştır.
Sözlü Edebiyat • Aplike, keçe üzerine ince ve renkli deri kumaşlar yapıştırılarak
Sagu: Cenaze törenlerinde yakılan ağıtlar. yapılan bir resim tekniğidir.
Sav: Atasözü anlamına gelmektedir. • Uygurlar Dönemi’nde “stupalar” adı verilen kubbeli Uygur tapı-
Koşuk: Şölenlerde genellikle sazlarla söylenen şiirler. nakları önemli mimari eserlerdir.
Destan: Olağanüstü olaylar, doğaüstü kimlikler ve kahramanlık- • Uygur ressamlarına “bedizci” denilmiştir.
larla dolu eserlerdir. Önemli destanlar; • Hun sanatının en önemli eseri Altaylardaki Pazırık Kurganı’nda
• Alp Er Tunga ve Şu Destanları: İskitler yapılan kazılarla ortaya çıkarılan dünyanın en eski halısı olan
• Oğuz Kağan Destanı: Asya Hunları Pazırık Halısı dokumacılıkta ne kadar ileri gittiklerini göster-
mektedir.
• Ergenekon Destanı ve Bozkurt Destanı: Kök Türkler • Türklerin madencilik düzeyindeki gelişmişliğin en güzel örneği
• Göç ve Türeyiş Destanları: Uygurlar Esik Kurganı’nda ortaya çıkarılan İskitlere ait Altın Elbiseli
• Manas Destanı: Kırgızlar Adam adı verilen altın zırhtır.
• Dede Korkut Hikâyeleri: Oğuzlar
BİLİM
Yazılı Edebiyat • Astronomi bilimiyle uğraşan Türkler, On İki Hayvanlı Türk Tak-
• İlk Türk devletlerinde yazılı kaynaklara Orta Asya’nın çeşitli vimi’ni oluşturmuşlardır.
yerlerinde bulunan kitabelerde rastlanmıştır. Bunlar Kök Türk- • Bilim ve fikir adamlarının katılımıyla toplanan ve hükümdar-
lere ait Orhun Kitabeleri (Türkler tarafından yazılmış ilk tarihi larca korunan Kengeş denilen meclisi vardır.
eserdir. • Türkler, cesedin çürümesine engel olmak için mumyacılık yap-
• Kitabeler Kül Tigin, Bilge Kağan, Tonyukuk adına dikilmiştir. mıştır.
Kırgızlara ait Yenisey Kitabeleri ve Uygurlardan kalan Kara- • Mumyacılığın yapılması tıp, ecza, kimya ve biyoloji bilimlerinin
balgasun, Sine- Uşi, Moyen-Çur ve Bugut kitabeleridir. Kâğıt geliştiğini gösterir.
ve matbaayı kullanan Uygurlar Dönemi’nde Uygur alfabesiyle
yazılmış ilk yazılı hukuk belgeleri oluşturulmuştur.
• Kök Türk Alfabesi: Kök Türkler, Kırgızlar, Bulgarlar, Hazarlar SPOR FAALİYETLERİ
ve Peçenekler tarafından kullanılmıştır. Çevgan
• Uygur Alfabesi: Uygurlar, Moğollar ve Karahanlılar tarafından Günümüzde polo olarak tanınan bu oyun, altışar veya dörder kişi-
kullanılmıştır. lik iki grup hâlinde oynanırdı. At üzerinde çöğen denilen ucu eğri
bir değnekle oynanan bu oyunda amaç, düz arazide sahaya bıra-
÷ NOT kılan bir topun belirlenen hedefe ulaştırılmasıdır.
• İlk Türk tarihçisi Tonyukuk’tur. Gökbörü
• İlk Türk şairi Aprın Çur Tigin’dir. Atlı sporlardan olan gökbörü oyunu, içine saman doldurulduktan
• Kök Türk alfabesi ilk kez Wilhelm Thomsen tarafından okun- sonra dikilen oğlak derisi ile oynanır. Türklerin her daim savaşa
muştur. hazır olmasını sağlayan bir idman olarak değerlendirilmiştir.
Kızbörü
SANAT Düğünlerde at üzerinde oynanan bir oyundur. Oyun, evlilik tören-
• On İki Hayvanlı Türk Takvimi oluşturulmuştur. lerinde kesilen hayvanın gelin tarafından kaçırılmasıyla başlar.
Erkek tarafı gelini kovalar ve hayvanı gelinden almaya çalışır.
Bu durum astronomiyle ilgilenildiğinin göstergesidir. Tepük
• İlk Türk devletleri sanat eserlerini taşınabilir malzemeden yap- Bu oyunun ne zaman ortaya çıktığı tam olarak bilinmese de Orta
mışlardır. Asya’da oynandığı bir gerçektir. Günümüzde oynanan futbola çok
• Bu durum göçebe yaşam tarzının bir sonucudur. benzeyen bir oyundur.

247