Page 25 - T.C. Sağlık Bakanlığı ÜDS Diyetisyen Konu Anlatımlı

13.
FONKSIYONEL BESINLER

ÜNİTE

DATA YAYINLARI

Ɖ Nörolojik işlevler: Hatırlama ve öğrenme üzerine
1. TANIMLAR etkili besinler.
Ɖ Oksidatif stres savunması: Antioksidan içeriği yük-
1. Fonksiyonel Besin Kavramı sek besinler (ör. domates, nar, üzüm).
Fonksiyonel besinler; yalnızca beslenme gereksinim- Ɖ Fiziksel performans: Kas gelişimi ve dayanıklılığı
lerini karşılamakla kalmayıp bireyin sağlığını geliştiren, destekleyen ürünler.
fizyolojik işlevleri destekleyen ve hastalık riskini azaltan Örnek Soru
özelliklere sahip besinlerdir. Bu besinler, doğal olarak
bulunabileceği gibi üretim sürecinde özel olarak zengin- Aşağıdakilerden hangisi fonksiyonel besinlerin etki alanla-
leştirilebilir veya bileşenlerinden birinin biyoyararlılığı rından biri değildir?
artırılabilir. A) Kardiyovasküler sistem sağlığını desteklemek
1980’li yıllarda Japonya’da yapılan araştırmalar ve bu B) Nörolojik işlevleri geliştirmek
ülkede geliştirilen “FOSHU” (Foods for Specific Health C) Oksidatif stresle mücadele etmek
Use) sistemiyle fonksiyonel gıdalar, sağlık üzerindeki D) Enfeksiyonlara karşı doğrudan antibiyotik etki göstermek
olumlu etkileri nedeniyle sınıflandırılmıştır. FOSHU E) Metabolik düzenlemeye katkı sağlamak
ürünleri ilaç değil, besin formundadır ve etkileri bilimsel
kanıtlarla desteklenmelidir. Cevap D

2. Fonksiyonel Besin Türleri 4. Apoptoz ve Nekroz
Fonksiyonel besinler birkaç başlık altında toplanabilir: Ɖ Apoptoz: Programlı hücre ölümü olup organizma
için fizyolojik bir süreçtir. Parmakların şekillenmesi
Ɖ Doğal olarak fonksiyonel olanlar: Örneğin sarım- gibi gelişim süreçlerinde, DNA hasarı alan hücrelerin
sak (antikanserojen), domates (likopen ile antioksi- ortadan kaldırılmasında görev alır. Hücre küçülerek
dan), yoğurt (probiyotik etkili). parçalanır ve bağışıklık sistemi tarafından temizlenir.
Ɖ Zenginleştirilmiş besinler: İyotlu tuz, D vitamini ila- Ɖ Nekroz: Patolojik hücre ölümü olup enfeksiyon,
veli süt, omega-3 ile zenginleştirilmiş yumurta. travma veya toksik maddeler sonucu gelişir. Hücre

Ɖ Olumsuz etkisi azaltılmış ürünler: Laktozsuz süt, şişer, yırtılır ve çevreye yaydığı içerikler inflamasyona
gluten içermeyen un ürünleri. yol açar. Komşu hücreler de etkilenir.
Ɖ Kimyasal olarak modifiye edilmişler: Intereste-
rifiye yağlar, enerji değeri azaltılmış basit içerikler 5. Önerilen Alım Düzeyleri
(örneğin Simplesse). Besin öğesi gereksinimlerini karşılamak amacıyla geliş-

Ɖ Yeni bileşen eklenmiş besinler: Fitokimyasallar, tirilen standartlar:
prebiyotik, probiyotik içerikli ürünler.
Ɖ EAR (Estimated Average Requirement): %50 ora-
nında karşılamayı hedefler.
3. Fonksiyonel Besinlerin Etki Alanları
Ɖ RDA (Recommended Dietary Allowance): Sağlıklı
Fonksiyonel bileşenlerin etkili olduğu bazı temel sistem- bireylerin %97.5’ini kapsar.
ler: Ɖ AI (Adequate Intake): Yeterli veri olmadığında öne-
Ɖ Büyüme ve gelişme: Gebelik, emziklilik ve çocuk- rilen miktar.
lukta destekleyici besinler.
Ɖ UL (Tolerable Upper Intake Level): Yan etki göster-
Ɖ Metabolik düzenleme: Diyabet, insülin direnci, obe- meyecek en yüksek doz.
zite, düşük glisemik indeksli diyetler.
Ɖ Kardiyovasküler sistem: Lipit dengelemesi, antiok- 6. Fonksiyonel Diyet
sidan içeren ürünler. Fonksiyonel beslenme yalnızca besin öğesi alımına

Ɖ Gastrointestinal sistem: Kolon sağlığı için lifli gıda- odaklanmaz, bireyin genel sağlık durumunu ve yaşam
lar, probiyotikler. kalitesini artırmayı hedefler. Hayvansal gıdaların azaltı-
lıp sebze ve meyve tüketiminin artırılması gibi basit deği-