Page 24 - T.C. Sağlık Bakanlığı ÜDS Diyetisyen Konu Anlatımlı

TOPLUMDA BESLENME

SORUNLARI VE 12.

EPIDEMIYOLOJISI ÜNİTE

DATA YAYINLARI

17-19. Yüzyıl
1. EPİDEMİYOLOJİYE GİRİŞ
Ɖ John Graunt (1662): Doğum ve ölüm verilerinden
yararlanarak ilk defa sağlık istatistiklerini kullanmış,
1. Epidemiyolojinin Tanımı ve Kapsamı ölüm nedenleri, yaş ve cinsiyet farklılıklarını analiz
etmiştir.
Epidemiyoloji, kelime kökeni itibariyle Yunanca “epi”
(üzerine), “demos” (halk) ve “logos” (bilim) kelimelerinin Ɖ Bernardino Ramazzini: Meslek hastalıklarının
birleşiminden oluşmakta olup “halk üzerinde inceleme önemini vurgulamış, işçilerin sağlık durumlarını ele
yapan bilim” anlamına gelmektedir. Modern anlamda almıştır.
epidemiyoloji; toplumda görülen hastalıkların ya da sağ- Ɖ James Lind (1753): Skorbüt hastalığı üzerinde çalış-
lıkla ilişkili olayların sıklığını, dağılımını ve bu durumlarla mış ve C vitamini eksikliğini keşfetmiştir. Epidemiyo-
ilişkili nedenleri araştıran, ayrıca elde edilen verileri sağ- lojide ilk kontrollü deneysel araştırma örneğidir.
lık hizmetlerinin planlanmasında ve hastalıkların önlen- Ɖ William Farr: İngiltere’de sağlık istatistiklerini siste-
mesinde kullanan bilim dalıdır. matik şekilde toplamış, ölüm nedenleriyle çevresel
Bu alan, yalnızca bulaşıcı hastalıkları değil; kronik has- faktörler arasında ilişki kurmuştur.
talıklar, kazalar, beslenme bozuklukları, çevresel ve Ɖ John Snow: Kolera salgınlarında yaptığı vaka hari-
davranışsal sağlık risklerini de kapsar. Epidemiyoloji, talama çalışmalarıyla su kaynaklarının hastalığın
halk sağlığının temel taşlarından biridir ve tıp, biyoista- nedeni olduğunu saptamış ve modern epidemiyoloji-
tistik, demografi, çevre sağlığı, sosyoloji gibi birçok bilim nin kurucusu kabul edilmiştir.
dalıyla iç içedir. 20. Yüzyıl ve Sonrası

2. Temel Kavramlar Ɖ 1950’lerden itibaren epidemiyolojik çalışmalar kronik
hastalıklara (kanser, diyabet, kalp-damar hastalıkları)
Ɖ Epidemi: Bir toplumda beklenenden çok sayıda has- yönelmiştir.
talık ya da sağlıkla ilgili olayın belirli bir zaman dili- Günümüzde epidemiyoloji, genetik riskler, sağlık dav-
minde ortaya çıkmasıdır. Ɖ
ranışları, yaşam tarzı ve çevresel faktörleri kapsaya-
Ɖ Endemi: Belirli bir hastalığın, belirli bir coğrafi böl- cak biçimde genişlemiştir.
gede sürekli olarak varlığını sürdürmesidir (örneğin
sıtma bazı bölgelerde endemiktir). 4. Epidemiyolojinin Amaçları
Ɖ Pandemi: Kıtalararası yayılan, büyük nüfus grup- 1. Sağlık olaylarının toplumda dağılımını (prevalans ve
larını etkileyen yaygın epidemilere denir (örneğin insidans) incelemek.
COVID-19).
2. Hastalıkların nedenlerini (etiyolojisini) ortaya koymak.
Ɖ Sporadik: Belirli bir bölgede hastalık vakalarının 3. Risk altındaki grupları belirlemek ve koruyucu strate-
düzensiz ve seyrek görülmesidir.
jiler geliştirmek.
Ɖ İnsidans: Belirli bir süre içinde, daha önce hastalık
tanısı almamış bireylerde hastalığın yeni ortaya çıkış 4. Hastalıkların doğal seyrini açıklamak (prepatogenez
sıklığıdır. ve patogenez süreçleri).

Ɖ Prevalans: Belirli bir zaman diliminde, toplumda 5. Sağlık politikaları için bilimsel dayanak sağlamak.
mevcut olan (hem eski hem yeni) hastalık vakalarının 6. Halk sağlığı bilincini artırmak ve davranış değişikliğini
oranıdır. desteklemek.
Bu hedeflere ulaşmak, halk sağlığı hizmetlerinin etkili
3. Epidemiyolojinin Tarihçesi planlanması, önceliklerin belirlenmesi ve mevcut kay-
nakların etkin kullanımı açısından hayati öneme sahiptir.
Antik Dönem
5. Epidemiyolojik Veriler ve Kaynakları
Ɖ Hipokrat (M.Ö. 5. yy): Çevre koşullarının (mevsim,
hava, su, toprak) sağlık üzerindeki etkisini vurgula- Epidemiyolojik çalışmaların güvenilirliği, kullanılan veri-
mıştır. İlk epidemiyolojik düşünce örneklerini oluştur- lerin doğruluğuna bağlıdır. Bu veriler şu iki grupta top-
muştur. lanır: